Lakiernictwo renowacyjne (cz. IV)

Dobór kolorów i odcieni

Fot. Akzo Nobel, Pro-West, Standox, Multichem, Spies Hecker,

Cała seria:

Sławomir Bugajski

Obiektywne receptury i subiektywne oceny

Jeszcze do niedawna najczęstszym narzędziem wykorzystywanym przy definiowaniu i dobieraniu koloru była wizualna dokumentacja kolorystyczna, zawierająca wzorniki kolorów standardowych oraz wariantów dla wszystkich marek pojazdów poruszających się po naszych drogach. O jakości naprawy decydował więc wzrok i wiedza lakiernika (kolorysty) oraz znajomość charakterystyki poszczególnych pigmentów. Dodatkowo z powodzeniem stosowano dokumentację kolorystyczną Color Mapa, która stanowiła pomoc przy braku możliwości poprawnej weryfikacji numeru koloru na samochodzie.

Obecnie coraz większe uznanie zdobywa nowy spektrofotometr Automatchic III. Urządzenie skonfigurowane z bazą danych receptur kolorystycznych nie tylko szybko przyporządkowuje najbardziej podobny kolor i dokonuje optymalizacji, ale również pozwala na wykonanie kroków korekcyjnych i dzięki temu wzbogacenie istniejącej bazy danych o własne receptury.

Nasza baza kolorów posiada około 89 000 receptur możliwych do odtworzenia przy zastosowaniu systemów jedno- i wielowarstwowych. Należy jednak pamiętać, iż każdego roku na rynek trafia około 7 500 nowych receptur, które są odpowiedzią na indywidualne oczekiwania klientów bądź uzupełnieniem nowych kolorów wprowadzanych na rynek przez producentów samochodów. Odbiorcy naszych produktów mają dostęp do wszelkiej wiedzy oraz narzędzi, którymi mogą się posługiwać, tworząc indywidualne warianty kolorystyczne.

Aby właściwie ocenić kolor, niezbędne jest poprawne wykonanie natrysku próbnego. Powinien on być wykonany w taki sam sposób, jak aplikacja lakieru nawierzchniowego w czasie naprawy, czyli zgodnie z zaleceniami producenta. Niezbędne jest przy tym zastosowanie właściwych dodatków do lakieru, włącznie z użyciem rekomendowanego podkładu. Również środowisko oraz technika aplikacji odgrywają kluczową rolę w trakcie sprawdzania koloru przez natrysk próbny, porównywany potem z oryginalnym kolorem na samochodzie. Oto kilka podstawowych zasad właściwego sprawdzania koloru:

natrysk próbny podczas porównań powinien znajdować się blisko naprawianego miejsca,
obserwację prowadzić trzeba pod prawidłowymi kątami i przy odpowiednim oświetleniu,&
preferowane jest światło dzienne lub sztuczne zbliżone do światła dziennego.

Receptury kolorów są opracowywane przy oświetleniu ±4000 lux. Lampa światła dziennego, np. 3M Sun Gun, zapewnia ±8000 lux, czyli podwójną ilość wymaganego światła. Należy to uwzględniać, gdyż zbyt intensywne oświetlenie może wpłynąć na błędną ocenę zgodności odcieni.

Jarosław Wyszyński

Stare zasady i nowe technologie

Podstawowymi narzędziami służącymi do doboru kolorów w systemach lakierniczych Mipa jest komputerowa baza danych Mipa4Win oraz wzornik kolorów MSC (Mipa Color System).

Program Mipa4Win zawiera dane na temat kolorów stosowanych do malowania wszystkich znanych marek samochodów na świecie. Ponadto możemy tu także znaleźć palety kolorów używanych w przemyśle, jak np. RAL, NCS, BMS i wiele innych. Aplikacja obsługuje różne systemy lakiernicze - OC (lakiery akrylowe), BC (lakiery bazowe), WBC (lakiery bazowe wodne), PUR, PUR HS, KH - co pozwala na dostosowanie odpowiedniej jakości lakieru do potrzeb klienta. Oddzielny program Largo umożliwia korzystanie z szerokiej palety lakierów przemysłowych.

Trwają w tej chwili prace nad wprowadzeniem nowego oprogramowania Mipa 5.0, które pozwoli na łatwiejsze wykorzystanie możliwości wszystkich systemów lakierniczych. Ma to być bowiem nie tylko typowe oprogramowanie do wywoływania receptur, lecz wspólna platforma programowa dla lakierów samochodowych, farb budowlanych i przemysłowych. Użytkownicy różnych systemów mieszania nie będą musieli włączać oddzielnych programów i przyzwyczajać się do innych standardów. Możliwe też stanie się porównywanie cen i receptur. W oprogramowaniu zintegrowano również fotospektrometr MipaMix SSP, współpracujący z recepturami lakierów samochodowych, a także wszystkie informacje związane z zapisanymi recepturami, co umożliwia powroty do starych receptur. Użytkownik będzie mógł bardziej komfortowo niż dotychczas uzupełniać zasoby własnymi recepturami, jak również indywidualnie zarządzać wszystkimi komponentami przeznaczonymi do mieszania. Możliwe stanie się też wagowe mieszanie lakierów bezbarwnych i podkładów wypełniających, co wykluczy pomyłki zdarzające się przy mieszaniu objętościowym. Nowy program podpowie zastosowanie odpowiednich produktów dodatkowych, optymalnych dla danej receptury, oraz umożliwi wyszukiwanie kolorów wg producenta auta oraz numeru odcienia. Pozwala również na odszukanie koloru w przypadku, gdy jego numer pozostaje nieznany.

Oferowana jest już druga generacja wzornika MSC. Pozwala ona na łatwiejsze i szybsze korzystanie z kilkunastu tysięcy kart kolorów, uszeregowanych wg barwy i podzielonych na dwie części: metaliczną oraz solid. Wszystkie odcienie są uszeregowane analogicznie do wzornika kolorów RAL. Pozwala to na szybką orientację w całej palecie. Wzornik i oprogramowanie muszą towarzyszyć nierozłącznie pracy kolorysty. Istotną sprawą jest również ich regularna aktualizacja, którą Mipa zapewnia poprzez Internet.

Porównanie rzeczywistego koloru z kartą może okazać się bardziej skomplikowane, niż się pierwotnie wydaje. Jeden numer koloru ma czasem kilka, a nawet kilkanaście wariantów. Porównań należy dokonywać w świetle dziennym w półcieniu, a w pełnym słońcu tylko w przypadku lakierów z efektami perłowymi lub xirallic. Przy lakierach metalicznych konieczne jest ich porównywanie w dwóch płaszczyznach – na wprost i pod kątem. Wynika to z różnego rozproszenia światła przez cząstki aluminium. Pamiętajmy też o starannym wyczyszczeniu używanego wzorca zmywaczem silikonu i pastą polerską.

Po wybraniu odpowiedniego odcienia należy koniecznie wykonać natrysk próbny. Wykonujemy go na karcie kontrolnej, metalowej lub papierowej. Szachownica naniesiona na karcie (ew. czarny pasek) musi być koniecznie przykryta przez lakier, nie może prześwitywać. Próbka będzie w pełni odzwierciedlać wybrany odcień tylko wówczas, gdy zastosujemy wszystkie dodatki używane przy normalnym lakierowaniu. W przypadku lakierów solid należy koniecznie użyć utwardzacza i wysuszyć próbkę, natomiast lakiery metaliczne po wysuszeniu musimy pokryć lakierem bezbarwnym. Wszelkie próby porównywania lakieru „na mokro” mogą dać mylne rezultaty.

Jeśli próbka odbiega od posiadanego wzorca, trzeba dokonać korekty odcienia. Do tego celu służą: karta kolorów oraz tabele dobarwiania. Zawierają one informacje na temat wszystkich miksów znajdujących się na mieszalniku (odcień, siła krycia itp.) oraz propozycje korekty odcieni w podstawowych przypadkach. Generalnie należy pamiętać o tym, że do korekty koloru używamy tylko miksów wchodzących w skład receptury. Odstępstwo od tej zasady może spowodować zjawisko metamerii, tzn. zmiany barwy wykonanego lakiery w zależności od rodzaju oświetlenia (dzienne, sztuczne). Możemy użyć miksów spoza receptury tylko wtedy, gdy nie ma już innego wyjścia.

Dariusz Niedzwiedz

Rozwiązaniem jest nowoczesny spektrofotometr

Dla ułatwienia dopasowywania kolorów Standox zaleca obecnie korzystanie z nowoczesnego spektrofotometru Genius+, produkowanego dla tej marki przez firmę BYK-Gardner. Umożliwia on szybką weryfikację, ocenę oraz wybór odpowiedniego koloru i odcienia. Urządzenie po przyłożeniu do lakierowanego elementu skanuje go i zapisuje w postaci elektronicznej parametry koloru, czyli jasność, barwę i nasycenie.

Genius+ działa prawidłowo niezależnie od oświetlenia, a więc i w półmroku, przy świetle jarzeniowym, i w całkowitej ciemności. Niepotrzebne jest także korzystanie z colorboxu. Łatwiej jest też mniej doświadczonym fachowcom dopasować kolor, gdyż urządzenie sugeruje wybór najbliższego odcienia koloru, a więc i jego receptury.

Opisywane urządzenie posiada trzy głowice dokonujące pomiaru koloru pod trzema kątami (15, 45 i 110°). Dzięki temu następuje bardzo dokładna i szybka weryfikacja barwy oraz dobranie odpowiedniej receptury. Odbywa się to bez natrysków próbnych, a więc bez użycia materiałów lakierniczych, emisji substancji lotnych, kabiny lakierniczej i innych czynności związanych z aplikacją lakieru.

Specjalny moduł umożliwia również natychmiastowe korekty receptur. Na podstawie zebranych parametrów spektrofotometr Genius+ dokonuje zmian w doborze składników receptury oraz ich zawartości, w celu zaproponowania najkorzystniejszej opcji. Propozycja koloru sugerowana przez Genius+ z bazy receptur jest określona procentowym stopniem trafności w stosunku do zmierzonej próbki. Sugestia ta może nie być satysfakcjonująca, gdy próbka nie ma dokładnego odpowiednika w bazie. Wtedy można skorzystać z modułu korekty koloru, który dostosowuje istniejącą formułę do wykonanego pomiaru poprzez odpowiednie zmiany ilości poszczególnych pigmentów.

Przed użyciem urządzenia Genius+ należy odpowiednio przygotować skanowane podłoże, usuwając zanieczyszczenia i polerując jego powierzchnię, by wyeliminować rysy zakłócające pomiar. Ważne jest również zachowanie optymalnej temperatury badanego elementu.

Wygoda i szybkość pracy z urządzeniem pomiarowym Genius+ jest również wyrażona poprzez możliwości wykorzystania przygotowanych nowych receptur kolorystycznych i ich eksportu do innych baz danych. Pozwala to na dalsze oszczędności dotyczące czasu wykonywanej pracy, jak i zużytych materiałów.

Mariusz Safarzyński

Spektrofotometr + program komputerowy

W naszej firmie do dobierania odcienia koloru bazowego stosujemy alternatywnie spektrofotometr lub dokumentację kolorystyczną w postaci wzorników pokrytych lakierem.

Spektrofotometr przyłożony do oryginalnej powłoki wykonuje szybki pomiar koloru. Wyniki uzyskane w postaci cyfrowej umożliwiają wyszukanie właściwej receptury w systemie komputerowym. Cała ta operacja trwa od kilku do kilkunastu sekund.

Zaletami takiego rozwiązania (spektrofotometr + program komputerowy CRPlus Spies Hecker) są:

zmniejszenie do minimum konieczności korzystania z dokumentacji kolorystycznej;
szybkie mierzenie koloru i przeszukiwanie bazy danych kilkudziesięciu tysięcy receptur (przydatne szczególnie przy braku kodu koloru lub jego wzorca w dokumentacji kolorystycznej);
automatyczna korekta wybranej receptury przez program komputerowy;
możliwość wstępnego porównania koloru zmierzonego z uzyskanym według receptury, w postaci krzywej odbicia światła lub wizualizacji;
możliwość korekty wykonanej próbki koloru do zmierzonego panelu;
wykonywanie pomiarów w porównywalny sposób, co pozwala na wyeliminowanie błędu subiektywnej oceny odcieni, wpływu oświetlenia, kolorystyki otoczenia itp.;
możliwość archiwizacji pomiarów dla tworzenia własnej bazy receptur;
urządzenie podaje współczynnik metameryzmu koloru mierzonego w stosunku do uzyskanego według receptury.

W przypadku korzystania z dokumentacji kolorystycznej natrysk próbny powinien zostać wykonany zgodnie z instrukcją techniczną użycia produktu. Należy pamiętać o tym, aby warunki aplikacji, tj. temperatura, ciśnienie powietrza, dysza pistoletu, ilość warstw i sposób ich nanoszenia, były jednakowe przy wykonywania próbki i późniejszym lakierowaniu samochodu. Dzięki jednakowej aplikacji uzyskamy powtarzalność koloru. Nie bez znaczenia jest to również w przypadku korygowania kolorów, gdy musimy mieć pewność, że na zmianę koloru wpłynęła korekta proporcji komponentów, a nie inne czynniki.

Przed porównaniem koloru powierzchnia powłoki powinna być dobrze wypolerowana, a samą tę czynność należy wykonywać w świetle dziennym. Jednakże kolor powinniśmy sprawdzić również w innych warunkach świetlnych, np. przy lampach: rtęciowej, żarowej, sodowej itp., ponieważ emitują one inne światła i mogą powodować zjawisko metameryzmu. Światłem sztucznym najbardziej zbliżonym do dziennego jest D65.

Grzegorz Turek

Program recepturowy i colorbox

Nasza firma posiada w ofercie cztery systemy doboru kolorów dla lakierów wodnych AquaLine, akrylowych CP88 Premium, bazowych CP99 Premium oraz przemysłowych MultiHD.

Dobierając kolor, wykorzystujemy dwa podstawowe narzędzia: program recepturowy oraz colorbox. W skład naszej dokumentacji kolorystycznej wchodzą dwa colorboxy: jeden do systemów samochodowych, a drugi do systemu przemysłowego. Ostatnio wydana płyta z programem zawiera dodatkowo jego nową, testową wersję. Ma ona kilka ciekawych funkcji, np. bardzo płynnie działającą wyszukiwarkę receptur, opcję rozliczania magazynu komponentów oraz ulepszony system kontroli dozowania składników. Wersja testowa zastąpi obecną w przypadku pozytywnych opinii użytkowników.

Wszystkie nasze systemy mają w bazie około 150 tysięcy receptur, począwszy od najstarszych, a skończywszy na samochodach dopiero wprowadzonych do produkcji. Systemy Profix, poza tradycyjnymi kolorami, mają w swoich bazach danych receptury na kolory trójwarstwowe, motocyklowe, przeznaczone do samochodów ciężarowych, a także kolory firmowe oraz kolory znormowane (RAL, NCS, British Standard).

Oczywiście, nawet największa i najdokładniejsza baza danych nie zagwarantuje nam idealnie dobranego odcienia koloru, dlatego też należy zadbać o właściwe warunki techniczne podczas tego procesu. Podstawowa trudność polega na tym, iż auta niejednokrotnie są przemalowane i mają kilka różnych odcieni. Odcienie te są umiejętnie zamaskowane przez tzw. „cieniowanie”, więc właściwy dobór koloru do jednej części auta wcale nie gwarantuje dobrego efektu dla części pozostałych.

Kolejnym błędem wpływającym na niewłaściwą ocenę koloru jest sprawdzanie odcienia w pomieszczeniach zamkniętych (garaż, warsztat, kabina lakiernicza).

Wówczas sztuczne oświetlenie zniekształca postrzeganie koloru. Kolor musi być oceniany w świetle dziennym, choć zbyt mocne światło słoneczne czasami w tym przeszkadza. Ciemne kolory (szczególnie perłowe) dobrze jest obejrzeć w mocnym słońcu, żeby dokładnie ocenić kolor oraz wielkość ziarna perłowego. Natomiast jasne oraz bardzo żywe kolory zdecydowanie lepiej oglądać w półcieniu. Oczywiście dopuszczalne jest stosowanie specjalnych lamp, które imitują światło dzienne. Tego typu urządzenia są szczególnie przydatne w okresie zimowym, kiedy ilość światła słonecznego jest niewystarczająca.

Następnym, nie mniej ważnym elementem właściwego doboru koloru, niestety często pomijanym, jest wykonanie natrysku próbnego. Dopiero po wykonaniu takiego natrysku jesteśmy w stanie ocenić, czy dana receptura jest prawidłowa.

Należy przy tym pamiętać, by w miarę precyzyjnie odwzorować późniejsze warunki malowania samochodu, czyli właściwe ciśnienie powietrza, ilość warstw oraz pistolet lakierniczy. Często w mieszalni stosuje się minipistolety o mniejszej dyszy, co zmniejsza wiarygodność natrysku próbnego.