Nowoczesne masy szpachlowe

Fot. Carlofon, Presto

Większość licznych dawniej rodzajów szpachlówek zastąpiły dwuskładnikowe materiały poliestrowe. Nie jest to jednak, wbrew pozorom, ten sam uniwersalny produkt sprzedawany w różnych opakowaniach.

Puszka z gęstą masą, złożoną z żywicy poliestrowej i mineralnego lub syntetycznego wypełniacza, oraz dołączona do tego tubka z utwardzaczem – tak w sklepach i hurtowniach wyglądają niemal wszystkie poliestrowe szpachlówki przeznaczone do ręcznego nakładania. Dlatego producenci materiałów lakierniczych starają się ich zróżnicowane właściwości sygnalizować już w firmowych nazwach. Dlatego też nabywcy przed dokonaniem wyboru produktu powinni zapoznawać się dokładnie z jego charakterystyką umieszczoną na opakowaniu.

Obecna oferta rynkowa pozwala przy każdym rodzaju lakierniczych prac przygotowawczych korzystać ze szpachlówki specjalnie do tego celu przeznaczonej. Przypadkowe stosowanie dowolnych gatunków to ryzyko popełnienia błędów utrudniających pracę lub skutkujących pojawianiem się rozmaitych, trudnych potem do usunięcia, wad świeżo wykonanej powłoki. Prawidłowy dobór powinien uwzględniać:

materiał podłoża przeznaczonego do szpachlowania (czysta blacha stalowa, aluminium, tworzywo sztuczne, stara powłoka lakierowa);
rodzaj materiału lakierniczego, przeważnie tzw. gruntu, nanoszonego potem na szpachlówkę (rozpuszczalnikowy, wodorozcieńczalny, zaprawkowy – dozowany z pojemników aerozolowych);
sposób suszenia nowej powłoki (na wolnym powietrzu, w kabinie, z użyciem promiennika podczerwieni);
okoliczności szczególne (wypełnianie dużych ubytków, odtwarzanie brakujących fragmentów blach lub płyt plastikowych, wyrównywanie dużych powierzchni, szpachlowanie miejsc narażonych na silne naprężenia lub wibracje);
charakter planowanej obróbki (szpachlowanie zgrubne, szpachlowanie wykończeniowe).

Sprawa ustalenia zgodności produktu z rodzajem podłoża nie nastręcza kłopotów, ponieważ wszystko wyjaśnia podany na opakowaniu zakres zastosowań. Warto jednak zwrócić uwagę i na dodatkowe okoliczności. Jeśli zamierzamy szpachlować blachę oczyszczoną ze starego pokrycia malarskiego metodą ługowania, wskazane jest zastosowanie szpachlówki odpornej na działanie zasad. Odporność na kwasy i sole powinna cechować szpachlówki nanoszone na blachy poddawane uprzednio cynowaniu.

Najczęściej potrzebne szpachlówki poliestrowe: 1. tiksotropowa do odtwarzania ubytków, 2. wzmocniona aluminium, 3. zbrojona ciętym włóknem szklanym

^{Rys.: Najczęściej potrzebne szpachlówki poliestrowe: (po lewej) tiksotropowa do odtwarzania ubytków,
(w środku) wzmocniona aluminium, (po prawej) zbrojona ciętym włóknem szklanym}

Gdy nowa powłoka renowacyjna ma być wykonana z użyciem materiałów wodorozcieńczalnych, wybieramy szpachlówkę odporną na działanie wody. Na analogicznej zasadzie traktujemy kwestię odporności na rozpuszczalniki i gazy rozpylające lakiery aerozolowe. Ze sposobem suszenia powłok wiąże się bezpośrednio termiczna odporność szpachlówki, określana zwykle przez producentów maksymalną temperaturą, podaną w stopniach Celsjusza.

Przy odtwarzaniu brakujących fragmentów blach lub plastikowych części nadwozi z użyciem masy szpachlowej standardowe gatunki tego materiału mają tendencję do spływania, zwłaszcza gdy nakładane są grubymi warstwami. Trzeba więc prowadzić pracę etapami, nanosząc kolejne cienkie warstwy, ale jest to zajęciem żmudnym i czasochłonnym. W przypadku łatania przelotowych dziur metoda taka okazuje się w ogóle nieprzydatna. Łatwością dowolnego modelowania odznaczają się materiały zwane plastycznymi lub tiksotropowymi. Mają one tę właściwość, że podczas wstępnego mieszania stają się bardziej płynne, co ułatwia ich aplikację, a potem szybko zamieniają się w stabilny żel o ustalonych kształtach.

Niezależnie od tego łata lub plomba wykonana z samej szpachlówki jest dostatecznie wytrzymała jedynie przy małych rozmiarach naprawianych ubytków. Przy większych masa wymaga dodatkowego wzmocnienia, którym mogą być zawarte w niej drobinki aluminium bądź krótkie kawałki włókna szklanego. Szpachlówki z takimi domieszkami nadają się też bardzo dobrze do stosowania na elementach konstrukcyjnych podlegających w czasie ruchu pojazdu zmiennym obciążeniom lub drganiom. Do wykonywania łat wypełniających większe dziury w plastiku lub blasze takie mikrozbrojenie może okazać się niewystarczające. Problem ten rozwiązują dostępne na rynku specjalne zestawy naprawcze, zawierające oprócz masy żywicznej i utwardzacza – także odpowiednie porcje maty lub waty z włókna szklanego. Naprawę wykonuje się wówczas metodą laminowania, nanosząc najpierw cienką warstwę masy, by przykleić do niej zbrojenie z włókna, które następnie nasącza się drugą porcją masy i wyrównuje trzecią. Szpachlówka o takim przeznaczeniu ma odpowiednio dobraną konsystencję.

Do laminowania zamiast masy szpachlowej można używać czystej żywicy poliamidowej mieszanej z utwardzaczem. Renomowani producenci materiałów lakierniczych mają tego rodzaju zestawy w swych ofertach. Produkują też masy do samodzielnej kompozycji ich gęstości, dostarczając w firmowym komplecie: czystą żywicę, woreczek z proszkiem wypełniacza i oczywiście – utwardzacz w tubce.

Przy szpachlowaniu zgrubnym wystarcza zastosowanie wyżej wymienionych kryteriów doboru szpachlówki. W przypadku materiałów stosowanych do nakładania warstw wykończeniowych na uprzednio wykonane i wyszlifowane warstwy zgrubne liczy się dodatkowo odporność na powstawanie struktur porowatych. Są też specjalne szpachlówki wykończeniowe (zwykle jednoskładnikowe, schnące na wolnym powietrzu). Nanosi się je cienką warstwą wypełniającą pory i rysy po szlifowaniu warstwy zasadniczej, zgrubnej, a potem wygładza papierem ściernym o bardzo drobnej ziarnistości.

^{Rys.: Zestaw do automatycznego mieszania masy żywicznej z utwardzaczem
(z lewej: systemowe pojemniki, z prawej: dozownik)}

Produkty do samodzielnego komponowania żywicy z wypełniaczem, utwardzaczem i różnymi rodzajami włókna szklanego

^{Rys.: Produkty do samodzielnego komponowania żywicy z wypełniaczem, utwardzaczem i różnymi rodzajami włókna szklanego}

Ważną cechą wszelkich szpachlówek jest także czas upływający od zmieszania żywicznej masy z utwardzaczem do początku jej twardnienia. Informacja ta pozwala tak dobierać materiał i wielkość jego jednorazowo przygotowywanych porcji do wielkości szpachlowanego obszaru, by móc go pokryć litą warstwą, naniesioną w trakcie jednej operacji.

Nakładanie szpachlówek za pomocą stalowych lub plastikowych szpachelek nie jest czynnością trudną. Popełniane tu błędy dotyczą tu przeważnie fazy mieszania składników. We wszystkich szpachlówkach poliestrowych dodatek utwardzacza powinien stanowić 2-4% całości. Jednak odmierzenie takiej proporcji nie jest w praktyce łatwe, zwłaszcza przy małych porcjach przygotowywanej masy. Dlatego pracownicy wykonujący szpachlowanie dodają zwykle „na wszelki wypadek” znacznie więcej utwardzacza. Domieszka zbyt mała rzeczywiście sprawia, że masa po związaniu nie osiąga swej nominalnej wytrzymałości, lecz szkodliwa również jest domieszka nadmierna, ponieważ może powodować odbarwienia lakieru w miejscach szpachlowanych. Optymalnym rozwiązaniem jest w tym wypadku stosowanie firmowych dozowników, samoczynnie przygotowujących dowolne ilości szpachlówki o dokładnych proporcjach składników. Dozowniki te mogą współpracować wyłącznie z opakowaniami mas i utwardzaczy należącymi do tego samego systemu.