Fot. Archiwum

Jedną z turystycznych atrakcji miasta Zwickau, położonego w zachodniej Saksonii, jest muzeum mieszczące się w dawnej fabryce Augusta Horcha, z której wywodzą się co najmniej trzy znane samochodowe marki: Horch, Audi i... Trabant. Rozwój techniki motoryzacyjnej w niemal całym XX stuleciu ilustrują tu znakomicie zachowane lub odrestaurowane eksponaty, stanowiące rzeczywisty dorobek jednego produkcyjnego zakładu.

August Horch urodził się w 1868 roku. Pochodził z małomiasteczkowej rodziny rzemieślniczej (kowalsko-winiarskiej). Po zakończeniu edukacji w 1891 roku pracował przez osiem lat jako inżynier budowy maszyn w Rostocku, w Lipsku i u Karla Benza w Mannheim. Potem założył własne przedsiębiorstwo o nazwie Horch & Cie w Köln-Ehrenfeld i zbudował w 1900 roku swój pierwszy samochód. Trzy lata później skonstruował pierwsze niemieckie auto z silnikiem czterocylindrowym, a w następnym roku przeniósł swą firmę do Zwickau. Bezpośrednimi użytkownikami pojazdów mechanicznych byli wówczas panowie-sportowcy (postać z lewej strony) i szoferzy (z prawej) pozostający u tych pierwszych na służbie.

W Zwickau powstał w 1907 roku pierwszy silnik sześciocylindrowy, a w bieżącej produkcji fabryki Horcha dominowały modele, które nazwalibyśmy dzisiaj luksusowo-sportowymi, dostosowywane systematycznie do rosnących aspiracji gentelmanów-sportowców. Właściciel firmy był jednak przez całe życie tyleż wybitnym konstruktorem, co kiepskim biznesmenem. Dlatego w 1909 roku utracił swoje przedsiębiorstwo z powodu kłopotów finansowych i konfliktów w radzie nadzorczej spółki.

Odejście założyciela i konstruktora-wynalazcy nie przeszkodziło jednak w dalszym funkcjonowaniu firmy, eksploatującej zgodnie z prawem pozostawione przez niego patenty, projekty i markę. Dobrze szła też sprzedaż samochodów ciężarowych Horch, których karbidowe reflektory, szprychowe koła i ich obręcze z litej gumy wyglądają dziś bardzo archaicznie, ale zamknięta kabina, wycieraczki szyb i większość mechanizmów podwozia wyprzedzały konkurencyjne konstrukcje co najmniej o lat kilkanaście.

Inżynier Horch w tym samym 1909 roku założył w Zwickau kolejną fabrykę pod szyldem August Horch Automobilwerke GmbH. Na zdjęciu widać jej oryginalne wyposażenie technologiczne, napędzane wspólną dla wszystkich obrabiarek maszyną parową. Inicjatywa to została skutecznie oprotestowana przez poprzednich wspólników prowadzących nadal firmę Horch AG. Dlatego już w 1910 roku pan August przestał używać do celów służbowych własnego nazwiska w jego właściwej postaci. Horch po niemiecku znaczy "słuchaj", co w przekładzie na łacinę brzmi: audi. W ten właśnie sposób powstało przedsiebiorstwo Audi Automobilwerke GmbH.

Na nic się jednak zdały językowe fortele, gdyż August Horch nadal nikogo nie słuchał – ani po niemiecku, ani po łacinie, a czasy nadeszły trudne. Najpierw przegrana przez Niemcy I wojna światowa, potem powojenny kryzys gospodarczy. Niepokorny wynalazca znów popadł w niesnaski ze swymi wspólnikami i utracił firmę Audi w 1920 roku, zachowując jedynie funkcję członka jej rady nadzorczej. Z konieczności więc w latach 1920-1933 pracował jako rzeczoznawca pojazdów mechanicznych. Tymczasem motoryzacja weszła w swój kolejny rozwojowy etap, zaczęły powstawać asfaltowe szosy, sieć stacji benzynowych i samochody zdolne do dalekich, wygodnych podróży

W 1932 roku firma Audi połączyła się z saksońskimi producentami samochodów Horch, Wanderer i DKW. W efekcie powstało nowe, wielkie przedsiębiorstwo Auto Union AG. August Horch został członkiem jego rady nadzorczej, co stanowiło znaczny osobisty awans. Pełnił tę funkcję aż do 1945 roku równocześnie działając bardzo aktywnie w tej firmie jako technolog, konstruktor silników i nowych modeli pojazdów. W uznaniu zasług dla lokalnej społeczności miasto Zwickau nadało mu w 1939 tytuł honorowego mieszkańca.

W latach 30. zeszłego stulecia rozwój konstrukcji samochodów grupy Auto Union przebiegał czasem dziwnymi drogami, łączącymi różne epoki i techniczne tradycje. Ten na przykład model sportowy nowoczesnością silnika i podwozia dorównuje współczesnym mu produktom niemieckiego przemysłu lotniczego i zbrojeniowego, a jego nadwozie to z kolei typowy majstersztyk stolarskiego rzemiosła...

Pod koniec lat międzywojennych w Stanach Zjednoczonych, a w ślad za nimi w krajach zachodniej Europy, motoryzacja stała się zjawiskiem powszechnym dzięki rosnącej dostępności tanich, lecz w pełni użytecznych modeli samochodów. W Niemczech postęp na tym polu utrudniały przygotowania przemysłu do planowanej wojny. Z tej przyczyny samochodem dla mas nie stał się specjalnie w tym celu zaprojektowany Volkswagen, a funkcję tę spełniał w dość skromnym zakresie produkowany w Zwickau model Auto Union DKW F7. Miał dwucylindrowy dwusuwowy silnik, napęd na przednie koła, a drewniany szkielet nadwozia obity sklejką pokrytą z zewnątrz dermą.

Wojenne losy zakładów Auto Union były typowe dla całego niemieckiego przemysłu. Potem nastąpił podział kraju na strefy okupacyjne. W 1948 roku osiemdziesięcioletni już August Horch (zmarł w 1951 roku) zdołał przenieść tę firmę do Ingolstadt, gdzie z czasem uruchomiono produkcję samochodów Audi. Zwickau znajdowało się wtedy w strefie radzieckiej, z której rok później powstała NRD. W znacjonalizowanej fabryce samochodów kontynuowano produkcję przedwojennych "dekawek". Zamieniono w nich najpierw drewniane nadwozie na metalowo-plastikowe z tzw. duroplastu, tworząc model P70. Potem silnik uzyskał chłodzenie powietrzne, wprowadzono hamulce hydrauliczne zamiast mechanicznych i tak powstały pierwsze Trabanty P50.

Trabanty produkowano bez poważniejszych zmian konstrukcyjnych w Zwickau od 7 listopada 1957 do 30 listopada 1991 roku. Model 600 od poprzedniego P50 różnił się nieco większą pojemnością i mocą silnika oraz pewnymi modyfikacjami stylistycznymi. Kolejny Trabant, model 601, powstał na podobnej zasadzie, a wytwarzano go w tej samej postaci przez 26 lat. Widoczny na zdjęciu Trabant 1.1 produkowany był w latach 1990-1991 roku z wykorzystaniem czterosuwowego silnika Volkswagena Polo.

Muzeum powstało w zjednoczonych już Niemczech w latach 2004-2005. Jego utworzenie wsparła dotacją 8 milionów euro firma Audi, należąca obecnie do grupy VW. Piękny to dowód korporacyjnego przywiązania do macierzystych tradycji. Powierzchnia całej kompleksowej ekspozycji wynosi prawie 3000 m kw.

Zwiedzający przyjmowani są tak gościnnie, iż nie obowiązuje tu nawet standardowy we wszystkich muzeach zakaz dotykania eksponatów. Niektóre można nawet uruchamiać, a wszystkie są utrzymane w tak solidnym stanie, że je po prostu trudno uszkodzić.

Tweet

Redakcja Miesięcznika Branżowego Autonaprawa