Powypadkowe naprawy pojazdów użytkowych

Fot. Herkules

Naprawa samochodów ciężarowych może przynosić znaczne dochody, ponieważ wszystko, co jest z nimi związane, kosztuje zwykle o wiele drożej niż w analogicznych przypadkach dotyczących samochodów osobowych.

Powyższą prawidłowość dostrzegamy, poczynając od ceny zakupu, poprzez części zamienne – aż po usługi serwisowe. Odnosi się ona również do napraw powypadkowych, których ogólna zasada jest przy pojazdach wyposażonych w tzw. oddzielny element nośny, czyli ramę, bardzo podobna do zasady stosowanej w przypadku samochodów osobowych z nadwoziami samonośnymi.

Przy wszystkich rodzajach konstrukcji głównym czynnikiem prostującym uszkodzony element jest siła o podobnej wartości, działająca w tym samym kierunku, lecz z przeciwnym zwrotem w stosunku do siły, która to uszkodzenie spowodowała. Jednak różnice konstrukcyjne pomiędzy ramą nośną a kabiną załogi lub komorą ładunkową sprawiają, że naprawy powypadkowe tych zespołów wykonywane są oddzielnie i z zastosowaniem innych technologii. Trzeba też tutaj wspomnieć, że wymagające prostowania odkształcenia ram samochodów ciężarowych mogą wynikać także z przyczyn eksploatacyjnych, a nie z powodu kolizji drogowej.

Naprawy ram

Do ram nośnych mocuje się elementy zawieszeń, więc muszą być one naprawiane z dużą starannością, gdyż ma to bezpośredni wpływ na własności jezdne pojazdu. Przy niewłaściwie naprawionej ramie przeważnie niemożliwe staje się ustawienie odpowiednich parametrów geometrii kół. Ta zaś decyduje o prawidłowości zużywania się opon, oporach toczenia, a także skuteczności działania układu napędowego, hamulcowego i kierowniczego.

Najlepszą kontrolę zakresu i skali uszkodzeń oraz efektów naprawy uzyskuje się poprzez dokonywanie pomiarów usytuowania punktów charakterystycznych ramy w celu ich porównywania z danymi wzorcowymi. W przypadku pojazdów wieloosiowych jest to szczególnie istotne, ale też wymaga zastosowania odpowiednich przyrządów pomiarowych. Pomiary ram nośnych oraz geometrii podwozi ciężkich pojazdów użytkowych to zagadnienie bardzo rozległe i wymagające w związku z tym osobnego omówienia. W przypadkach prostszych możliwe jest dokonywanie napraw bez korzystania z fabrycznych kart wymiarowych, lecz wymaga to dużego doświadczenia oraz zachowania daleko idącej ostrożności.


^{Rys.: Przykłady prostowania uszkodzonych ram nośnych samochodów ciężarowych}

Do prawidłowej naprawy ramy samochodu użytkowego niezbędne jest specjalne stanowisko naprawcze. Zasadniczą część standardowego urządzenia tego rodzaju stanowi rama nośna zabetonowana w posadzce warsztatu i wyposażona zwykle w swej środkowej części w kanał naprawczy. Elementami roboczymi są w tym wypadku zestawy wież pchających oraz tzw. zapory do przenoszenia reakcji. Naprawa polega na równoczesnym oddziaływaniu sił równoległych o przeciwnych zwrotach, przyłożonych do naprawianej ramy. Dzięki temu powstają momenty gnące potrzebne do prostowania uszkodzonych fragmentów konstrukcji.


^{Rys.: Osprzęt firmy Herkules SC do współpracy z prowadnicami zakotwionymi w podłodze warsztatu}

	Siły potrzebne do prostowania elementów ram samochodowych muszą być znacznie większe niż te, które stosuje się przy naprawach karoserii samonośnych. W nadwoziach osobowych bowiem największym odkształceniom ulegają odpowiednio skonstruowane i przeznaczone do tego elementy konstrukcyjne, rama zaś zbudowana jest tak, by mogła przenosić jak największe obciążenia przy zachowaniu minimum jej masy. Ramy nośne samochodów użytkowych są konstrukcjami o dużej wytrzymałości, sztywności oraz masie. Ze względu na to naprawę prowadzi się zwykle wieloetapowo przy zastosowaniu sił prostujących, mających przeciwne zwroty do sił deformujących. Dla ułatwienia przywracania właściwych kształtów stosuje się podgrzewanie najbardziej uszkodzonych miejsc w celu zwiększenia plastyczności materiału. Dawniej do podgrzewania miejscowego używane były palniki gazowe (obecnie nie zalecane). Teraz zastąpiły je niemal całkowicie podgrzewacze indukcyjne, ponieważ w przeciwieństwie do palników działają one bardzo selektywnie, a więc zmniejszają do minimum odhartowywanie materiałów konstrukcyjnych. Naprawy kabin Kabiny samochodów ciężarowych poważnie uszkodzone podczas kolizji drogowej naprawia się przeważnie po ich zdemontowaniu z pojazdu. Do prostowania odkształceń stosuje się najczęściej urządzenia dodatkowe, współpracujące z omówionymi uprzednio stanowiskami do napraw ram samochodowych. Znacznie rzadziej używane są do tego celu stanowiska całkiem samodzielne. Oba rodzaje systemów do naprawy kabin mogą być wyposażone w urządzenia pomiarowe (zwykle mechaniczne lub laserowo-mechaniczne), lecz nie jest to tak bezwzględnie konieczne, jak w przypadku stanowisk do napraw ram lub nadwozi samonośnych. Dokładna kontrola wymiarów kabiny ułatwia proces naprawy, skraca jej czas, tym samym zmniejszając koszty. Nie ma jednak wpływu na funkcjonowanie układu jezdnego w samochodzie, a więc również na bezpieczeństwo jazdy. Osprzęt do naprawy kabin we współpracy z ramą nośną zakotwioną w posadzce warsztatu wyposażony jest w dwa trawersy mocujące. Są one blokowane w szczelinach prowadnic ramy podłogowej za pomocą uchwytów ze specjalnymi śrubami bagnetowymi. Do tej samej ramy i w ten sam sposób przytwierdza się również wieże ciągnące (jedną lub dwie), wyposażone w siłowniki hydrauliczno-pneumatyczne. Wywierane przez nie siły prostujące mogą działać na kierunkach równoległych do posadzki, także na znacznej w stosunku do niej wysokości, co ułatwiają dodatkowe przedłużacze wież, wysokie na ok. 1000 mm. Na trawersach stabilnie, za pośrednictwem imadeł z wymiennymi szczękami (dostosowywanymi do poszczególnych typów pojazdów), osadza się naprawianą kabinę.
^{Rys.: Zastosowanie profesjonalnego podgrzewacza indukcyjnego szwedzkiej firmy Alesco}

^{Rys.: Zestaw do napraw kabin współpracujący z podłogową ramą nośną (Herkules SC, powyżej) oraz mobilne, samodzielne stanowisko naprawcze (Herkules 2500 Truck, poniżej)}

Przykładem urządzenia pracującego samodzielnie jest Herkules 2500 Truck, przeznaczony do napraw kabin samochodów: Mercedes, MAN, Volvo, Iveco, DAF, Renault i innych (na zdjęciu wersja przystosowana do kabin MAN). Element nośny stanowi tu sztywna rama nośna, dająca się przemieszczać po podłodze warsztatu na własnych kołach. Do mocowania naprawianej kabiny służą cztery poprzeczne trawersy, które można dowolnie przemieszczać we wszystkich kierunkach względem ramy (również podczas prostowania odkształceń) i blokować w wybranych pozycjach.

Głównym elementem roboczym urządzenia Herkules 2500 Truck jest wieża ciągnąca o maksymalnej sile ciągu 20 T, a pomocniczym – wieża o maksymalnej sile ciągu 10 T. Obie wieże naprawcze mocowane są do ramy śrubami w dowolnym miejscu i pozycji kątowej w stosunku do naprawianej kabiny. Można też wyposażać je w przystawki typu żuraw lub przedłużacz.