Wymiana oleju w skrzyni automatycznej

Fot. Sosnowski

Kiedy trzeba wymieniać olej w automatycznej skrzyni biegów? Która z metod wymiany jest skuteczniejsza? Ekspert firmy Sosnowski rozwiewa wątpliwości i przedstawia wyniki jednoznacznych badań laboratoryjnych.

Porównanie metod dynamicznej i statycznej
Statyczna wymiana oleju polega na spuszczeniu oleju z miski olejowej razem z niewielką ilością oleju zalegającego w skrzyni ASB, który spływa grawitacyjnie. Pozostały olej dalej zalega w sprzęgłach, pompie, chłodnicy czy przekładni hydrokinetycznej. Metodą statyczną w zależności od skrzyni udaje się wymienić od 30% do 60% oleju znajdującego się w skrzyni. Metodą statyczną nie można wymienić całego oleju, a tylko miesza się stary z nowym. Takie „odświeżenie” może być wystarczające w przypadku regularnych wymian oleju od nowości co 30-60 tysięcy kilometrów. Trzeba jednak mieć pewność, jaki olej znajduje się w skrzyni biegów. Zmieszanie olejów o różnych parametrach może prowadzić do jej uszkodzenia.

Dynamiczna wymiana oleju polega na wpięciu się w obieg oleju automatycznej skrzyni biegów za pomocą specjalnego urządzenia, np. Mahle FluidPro ATX-280. Cały proces przebiega przy uruchomionym silniku i działającej skrzynii ASB. Stacja do dynamicznej wymiany oleju odbiera stary olej ze skrzyni, waży i w tym samym czasie automatycznie podaje taka samą ilość świeżego oleju. Metoda dynamiczna umożliwia wymianę do 100% oleju znajdującego się w skrzyni biegów oraz przepłukanie całego układu detergentem w celu pozbycia się zalegających osadów.

Olej ATF
Długa i bezawaryjna praca automatycznej skrzyni biegów zależy od poprawnej eksploatacji i obsługi serwisowej. Decydujące znaczenie ma jakość oleju, którego zadaniem jest smarowanie elementów przekładni oraz chłodzenie podzespołów. Olej ATF pełni również funkcję medium transmisji energii w siłownikach hydraulicznych i konwerterze.

Przykłady uszkodzeń, których można było uniknąć, regularnie wymieniając olej ATF:
A – zużyte tarczki ścierne, B – przetarta panewka, C – przetarte koło stożkowe

Utrata parametrów oleju ATF oleju może nastąpić z następujących powodów:

niewłaściwej eksploatacji skrzyni biegów, długotrwałej i forsownej jazdy w górach, podróżowania z bagażnikiem dachowym i autem zapakowanym „po dach” oraz w wyniku częstego holowania przyczepy;
nadmiernego obciążenia cieplnego i mechanicznego skrzyni, spowodowanego np. szybką jazdą po autostradzie lub jazdą sportową;
w wyniku zmieszania oleju ATF ze związkami metali powstałymi w trakcie pracy elementów ciernych skrzyni.

Na skutek degradacji oleju zmieniają się jego właściwości: zwiększa się lub zmniejsza gęstość, lepkość, własności smarne, myjące itp. Efektem jest przyspieszone zużycie skrzyni.

Zalecenia producentów vs fakty
Niektórzy producenci samochodów w swoich zaleceniach serwisowych poza regularnymi wymianami filtra oleju nie wspominają o wymianie oleju ATF. Można nawet natrafić na informację, że „jeden olej na całe życie skrzyni” lub „skrzyni nie naprawia się”.
Natomiast producenci skrzyń ASB zalecają regularną wymianę oleju ATF. Brak konsekwencji w zaleceniach wynika z podejścia producentów samochodów do automatycznej skrzyni biegów, która jest przez nich traktowana jak część pojazdu podlegająca standardowemu zużyciu. W efekcie, już przy przebiegach rzędu 150-200 tys. km wymienia się skrzynię ASB na nową.

Badanie próbek oleju ATF
Firma Sosnowski sprawdziła, czy olej ATF utrzymuje pożądane parametry podczas długotrwałej eksploatacji oraz jakie różnice w jakości oleju występują po wymianie statycznej i dynamicznej.
W tym celu pobrano próbki oleju w regularnie serwisowanym pojeździe z grupy VAG przy następujących przebiegach: 158 tys., 172 tys., 185 tys., 215 tys. km. Przez ten czas nie wymieniano oleju ATF. Przy przebiegu 215 tys. km dokonano wymiany dynamicznej i pobrano ostatnią próbkę oleju do analizy.

Wyniki badań laboratoryjnych okazały się jednoznaczne. Im dłuższy przebieg pojazdu, tym wyższe było stężenie metali w oleju ATF oraz obniżały się istotne parametry oleju, takie jak lepkość czy indeks PQ. Następowało też szybsze zużywanie elementów ruchomych skrzyni. Wraz z rosnącym przebiegiem pojazdu zaobserwowano wzrost zanieczyszczeń oleju ATF związkami miedzi, żelaza, cyny, glinu, krzemu. Przebieg okazał się nieistotny w przypadku niklu i mało istotny w przypadku sodu.
Zawartość zaobserwowanych produktów zużycia może mieć następujące pochodzenie:

żelazo – koła zębate, wał, łożyska i/lub obudowa;
glin – konwerter momentu obrotowego, osłony lub zanieczyszczenia;
nikiel – może pochodzić z żelaza lub innych stopów metali;
miedź – tarcze, sprzęgło, łożyska, okładziny hamulcowe, chłodnica oleju;
cyna – łożyska, sprzęgło.

Wraz z roznącym przebiegiem zaobserwowano wzrost indeksu PQ – wskaźnika występowania procesów niszczenia warstw wierzchnich.
Również w przypadku lepkości oleju widać wyraźny spadek wraz z rosnącym przebiegiem.

Wnioski
Z powyższych badań jasno wynika wyraźne pogorszenie istotnych parametrów oleju wraz ze wzrostem przebiegu. Wymiana dynamiczna przywraca parametry oleju do poziomu, który gwarantuje długą i bezawaryjną pracę skrzyni.
Usługa dynamicznej wymiany oleju dostępna jest m.in. w autoryzowanych serwisach Lexusa, BMW, Toyoty, Opla, w ofercie sieci serwisowych Bosch, Pro-Line oraz niezależnych stacjach i warsztatach.