Fot. ATE, Castrol, superstreetonline.com, Liqui Moly, Venol, Fuchs, Motul, Bizol, Total

W rynkowych przeglądach i zestawieniach ofert produkty tego rodzaju zalicza się zwykle do wspólnej grupy, choć różnią się one bardzo zarówno przeznaczeniem, jak i kryteriami oceny ich technicznej jakości. Na co zatem konkretnie należy zwracać uwagę przy ich diagnozowaniu lub wymianie w ramach serwisowania pojazdów? O praktyczne porady i refleksje w tej sprawie poprosiliśmy ekspertów reprezentujących dostawców działających w tym sektorze rynku.

Marek Warmus

ATE

Pytania zdarzają się różne

Czasem pytają nas mechanicy z samochodowych serwisów, czy płyn hamulcowy o zbyt niskiej temperaturze wrzenia daje się zregenerować w warunkach warsztatowych?

Otóż absolutnie nie! W warunkach warsztatowych nie wolno przeprowadzać żadnych regeneracji płynu hamulcowego. Płyn ten podlega jedynie okresowej wymianie na produkt całkowicie nowy, poprawnie dobrany do konkretnego układu hamulcowego, w konkretnym samochodzie.

Podczas takiej operacji serwisowej nie ma zwykle potrzeby wymiany innych współpracujących części układu hamulcowego. Zawsze jednak należy przy tej okazji przeprowadzić dokładną kontrolę elementów układu hamulcowego, zwracając uwagę na stan przewodów hamulcowych – sztywnych i elastycznych oraz na ich połączenia z elementami wykonawczymi.

Michał Izdebski

Castrol

Oleje do najtrudniejszych zadań

Są w naszej ofercie oleje specjalne, stosowane w mocno obciążonych samochodowych układach hydraulicznych, gdy wymagana jest ochrona przed zużyciem oraz dobra filtracja płynu roboczego. Zapewniają one ochronę przed korozją, odporność na utlenianie oraz stałość termiczną. Cechuje je stabilność hydrolityczna i szybkie wydzielanie wody będącej ich zanieczyszczeniem. Odporne na ścinanie środki poprawiające wskaźnik lepkości zapewniają stałą lepkość w okresie użytkowania. Dodatki zwiększające ten wskaźnik obniżają temperaturę płynięcia oleju, co umożliwia pracę w niskich temperaturach.

Ważne jest, by jakość oleju w hydraulicznym układzie była zawsze najwyższa.

Oleje hydrauliczne, tak jak inne środki smarne, podlegają procesom starzenia się. Wpływają na nie takie czynniki, jak: utlenianie, rozkład termiczny, ścinanie oraz zanieczyszczenia. Utlenianie powoduje obniżoną temperaturę zapłonu, korozję układu, ograniczenie przypływu oleju przez zawory i filtry oraz utratę lepkości oleju. Kontrola zanieczyszczeń w układach hydraulicznych jest również bardzo istotna, ponieważ to właśnie one bywają zazwyczaj przyczyną uszkodzeń, gdy ich drobne cząstki o wielkości zbliżonej do luzów montażowych blokują elementy wykonawcze, np. zawory sterujące.

Olejów tego typu nie zaleca się mieszać, ponieważ nie istnieją normy ich mieszalności. W prostych układach (tych samochodowych) można zasadniczo stosować oleje wszystkich producentów, jeżeli zachowany jest ich poprawny dobór. Jednak w systemach bardziej zaawansowanych zaleca się raczej wymianę całego oleju niż mieszanie płynów dwóch różnych producentów.

Należy korzystać z olejów hydraulicznych zgodnie z zaleceniem producenta. Przy odpowiedniej specjalistycznej wiedzy w tym zakresie można np. zastosować olej o wyższych parametrach (lepszy) od zalecanego. Jeśli wskazania fabryczne nie są znane, trzeba uwzględnić warunki pracy panujące w danym układzie i zalecenia ogólne (jeżeli są) producentów podobnego osprzętu (np. pomp, zaworów etc.) i w zależności od tego dobrać odpowiedni olej. W ofercie Castrola można znaleźć np. bezcynkowy, bezpopiołowy, wysokiej jakości olej hydrauliczny z serii Castrol Hyspin HVI.

Piotr Mering

Liqui Moly

Wymiana płynów roboczych

Oleje zwane hydraulicznymi wymagają okresowej wymiany z powodu starzenia się. Na przykład w automatycznych skrzyniach biegów zmienia się ich lepkość i zdolność wypłukiwania zanieczyszczeń, a to wpływa na pracę skrzyni, zwłaszcza na płynną zmianę przełożeń.

W przypadku płynów hydraulicznych nie może być mowy o żadnych odstępstwach od ich fabrycznej specyfikacji, ponieważ niezmiernie istotna jest precyzja działania. Dlatego trzeba kierować się w doborze fabryczną instrukcją pojazdu.

Zasada ta dotyczy również płynów hamulcowych, które zawsze należy wymieniać na właściwe.

Utratę fizycznych właściwości płynów chłodniczych, jeśli nie zostały zanieczyszczone olejem, bada się urządzeniem określającym temperaturę ich krzepnięcia. Poza tym, wbrew rozpowszechnionym poglądom, płynów chłodniczych też nie można dowolnie mieszać, gdyż niektóre z nich zawierają krzemiany, a inne nie. Każdy natomiast płyn, który nie jest zabrudzony olejem, można regenerować przez dodanie koncentratu tego samego produktu. Uzupełnianie ubytków płynu chłodniczego wodą nie jest zalecane poza sytuacjami skrajnej konieczności. Wtedy należy użyć wody demineralizowanej, ponieważ zwykła pozostawia osady i korozję mogące zablokować termostat.

Artur Piotrowski

Venol Motor Oil

Z naszych wielostronnych doświadczeń

Tak się składa, że wszystkie rodzaje produktów zaliczanych do płynów eksploatacyjnych mamy, obok olejów silnikowych, w swojej firmowej ofercie. Stąd kilka moich zaleceń dla ich użytkowników.

Olej w automatycznych skrzyniach biegów należy bezwzględnie wymieniać. Jego starzenie się na skutek utleniania to niewielki problem w porównaniu ze stopniową utratą właściwości dodatków przeciwzużyciowych AW i przeciwzatarciowych EP. Niski poziom tych dodatków lub całkowite ich zużycie to zła praca przekładni lub jej awaria.

Jedyne dozwolone mieszanie tego rodzaju olejów ze sobą może dotyczyć zastosowania identycznego co do klasy jakości i lepkości wyrobu innego producenta. Jednak i tutaj zalecenia konstruktorów pojazdu obowiązują bezwzględnie, gdyż tylko oni wiedzą, z jakich materiałów jest wykonana skrzynia, i są w stanie dobrać bezpieczny zamiennik. Poza tym każdy producent oleju posiada swych ekspertów z dziedziny trybologii i technik smarowniczych.

Płyny hamulcowe tracą swą eksploatacyjną przydatność, gdy podnosi się nadmiernie udział zawartej w nich wody, a w konsekwencji – temperatura jego wrzenia. Według Polskich Norm świeży płyn DOT 4 powinien posiadać temperaturę wrzenia minimum 230°C, a używany – nie mniej niż 155°C.

Dodatkowe aspekty starzenia się tych płynów to zużywające się w trakcie pracy inhibitory korozji i inne dodatki. Odradzam więc jakiekolwiek warsztatowe eksperymenty z płynami hamulcowymi, ponieważ jest to medium warunkujące życie i zdrowie uczestników ruchu drogowego.

Płyny chłodnicze oczywiście dają się ze sobą mieszać, ale nie zaleca się takiego postępowania. Obecnie mogą być one (w zależności od typu) mieszaniną glikolu mono- lub dietylenowego z wodą. Zawierają również szereg stabilizatorów i inhibitorów bazujących na kwasach organicznych bądź krzemianach, triazolach itp. Niektóre z płynów dla spełnienia odpowiedniej normy muszą zawierać dodatek gliceryny. Dlatego dozwolone jest mieszanie ze sobą płynów do chłodnic identycznej klasy.

Płyn powinien być użytkowany przez okres nie dłuższy niż dwa lata, a w przypadku produktów typu long life – maksimum cztery lata. Potem należy go koniecznie wymienić, aby usunąć z układu produkty jego starzenia się.

Zastępowanie ubytków płynu dopuszczalne jest doraźnie tylko w okresie letnim i przy użyciu wody destylowanej lub demineralizowanej.

Płyny do spryskiwaczy występują zwykle w wersji letniej i zimowej. Ich zmieszanie w stosunku 1:1 tworzy w przypadku płynu zimowego o temperaturze krystalizacji –20°C roztwór o temperaturze krzepnięcia ok. –8°C.

W przypadku zamarznięcia płynu jedynie w zbiorniczku bardzo skutecznym sposobem odmrożenia jest wprowadzenie koncentratu w ilości minimum 30% pojemności zbiorniczka. Jeżeli płyn zamarznie w wężykach i dyszach, to pozostaje jedynie szukać ogrzewanego garażu.

Właściwości myjące płynów do spryskiwaczy mogą być bardzo zróżnicowane, zależnie od zawartości środków powierzchniowo czynnych i alkoholi. Producenci dobrych płynów podają na atestach jakościowych i na kartach technicznych parametr o nazwie "Napięcie powierzchniowe". Im jest ono niższe, tym płyn posiada lepsze właściwości myjące.

Piotr Pyrka

Motul

Czy i kiedy wymieniać płyny robocze?

Producenci pojazdów z reguły nie wymagają okresowej wymiany płynu w układach wspomagania kierownicy. Zaleca się jedynie okresową kontrolę jego poziomu w zbiorniku wyrównawczym. Należy jednak pamiętać, że trwałość pojazdu została założona przez większość producentów na około 200 tys. km i maksymalnie dziesięć lat eksploatacji przy użyciu produktu syntetycznego, np. Motul Multi HF. Przy stosowaniu płynów mineralnych przebiegi i czas są co najmniej o połowę krótsze.

Procesy starzeniowe płynów w układach hydraulicznych są jednak i tak dużo wolniejsze niż w silnikach lub przekładniach, a ich szybkość, zwłaszcza utleniania, zależy przede wszystkim od temperatury eksploatacji. W kwestii mieszania różnych płynów należy przyjąć prostą zasadę: do uzupełnienia ich poziomu używać produktu o specyfikacji zgodnej z instrukcją obsługi pojazdu albo z zaleceniami dostępnymi np. na stronie www.dobierz-olej.pl.

Płyny hamulcowe nie tylko tracą temperaturę wrzenia poprzez chłonięcie wody z powietrza, ale ponadto tracą też własności przeciwkorozyjne czy przeciwzużyciowe. Nie istnieje żadna metoda przywrócenia im pierwotnych parametrów.

Jeśli chodzi o płyny chłodnicze, w warunkach warsztatowych można sprawdzić jedynie ich gęstość. Na podstawie tego pomiaru może być szacowana temperatura krzepnięcia. Wszystkie inne parametry płynu, które w trakcie eksploatacji ulegają pogorszeniu, są bardzo trudne lub niemożliwe do sprawdzenia w warunkach warsztatowych. Dlatego producenci pojazdów określają częstotliwość wymiany płynów w układach chłodzenia, by chronić silniki nie tylko przed zamarzaniem, ale przede wszystkim przed korozją i kawitacją.

Płynów chłodniczych też nie można dowolnie mieszać ani regenerować przez dodawanie koncentratu, gdyż zawierają różne technologie dodatków przeciwkorozyjnych. Dolewając koncentratu do starego płynu, uzupełniamy wprawdzie dodatki, ale zwiększamy także procentową zawartość glikolu, co nie pomaga w chłodzeniu silnika ani w obniżaniu temperatury krzepnięcia. Zwiększa natomiast lepkość kinematyczną płynu, powodując problemy z jego przepływem w układzie i kawitacją grożącą awarią silnika. Do uzupełnienia ubytków należy używać płynu o specyfikacji zgodnej z umieszczoną w instrukcji obsługi pojazdu lub we wspomnianych narzędziach internetowych.

Jeśli płyn utracony z układu doraźnie zastąpi się wodą, trzeba potem niezwłocznie wymienić całą zawartość obiegu chłodzenia.

Agnieszka Nytko

Fuchs

Oleje hydrauliczne i płyny robocze

Wszystkie oleje, także i te, podlegają procesom starzenia i dlatego należy je wymieniać zgodnie z wytycznymi producenta pojazdu. Nie zaleca się ich mieszania w układach wspomagania, gdyż są to produkty wytwarzane z różnych, nie zawsze mieszalnych olejów bazowych oraz z różnych pakietów dodatków uszlachetniających. Różnią się też pomiędzy sobą wartościami poszczególnych parametrów fizyko-chemicznych, co przekłada się na pracę całego układu. Przy wymianie produktu, którego parametry nie są znane, można wykorzystać tak zwane "Poradniki smarowania" opracowywane przez większość producentów środków smarowych.

Płyny hamulcowe ze względu na bezpieczeństwo eksploatacji samochodów nie nadają się do jakichkolwiek prób regeneracji w warunkach warsztatowych. W czasie ich okresowej wymiany należy dokonać kontroli pozostałych elementów układu hamulcowego.

Orientacyjną temperaturę zamarzania płynu chłodniczego można oznaczać dostępnymi na rynku glikometrami. Nie mówią jednak one nic o utraconych właściwościach przeciwkorozyjnych, dających się sprawdzić jedynie poprzez badania laboratoryjne poszczególnych parametrów fizyko-chemicznych płynu. Płyn należy również skontrolować lub wymienić po przegrzaniu, czyli "zagotowaniu się w układzie chłodzenia".

Płynów chłodniczych nie można dowolnie ze sobą mieszać ze względu na zastosowane różne pakiety dodatków. W ich identyfikacji nie należy kierować się kolorem cieczy, gdyż barwa nie jest wskaźnikiem określającym rodzaj zastosowanych dodatków. Najbezpieczniej ewentualne ubytki uzupełniać tym samym płynem, który pracuje w układzie. Doraźnie, w sytuacji awaryjnej, można uzupełnić poziom płynu chłodniczego wodą. Jednak należy pamiętać o jak najszybszej wymianie całego płynu na nowy o właściwym stężeniu i składzie.

Właściwości myjące płynów do spryskiwaczy różnią się w zależności od producenta i rodzaju płynu (letni – zimowy). Zimowy ma usuwać z szyb głównie sól i zanieczyszczenia "podnoszone" z jezdni przez inne samochody. Powinien mieć średnie własności myjące, gdyż w jego przypadku ważniejsza jest odpowiednio niska temperatura zamarzania. Jeśli chodzi o płyny letnie, to te powinny mieć znacznie lepsze właściwości myjące ze względu na konieczność usuwania z szyb na przykład pozostałości owadów.

Bartłomiej Nakwaski

Bizol Polska

Specjalne oleje i płyny w samochodzie

Tak zwany olej hydrauliczny powinien być wymieniany zgodnie z instrukcją obsługi dostarczoną przez producenta pojazdu. Jeżeli nie ma informacji o konieczności okresowej wymiany płynów, to wymiana nie jest obligatoryjna. Jednakże warto pamiętać, że w układzie kierowniczym gromadzą się produkty zużywania się jego wewnętrznych elementów, takie jak kawałki gumy, brudu i materiałów ścierających się. Wpływają one niekorzystnie na uszczelnienia systemu i jego poprawne funkcjonowanie. Dobrą zasadą jest wymiana oleju, gdy zauważymy znaczną zmianę jego koloru, która oznacza, że olej jest nasycony zanieczyszczeniami. Bezpiecznie jest przyjąć interwały wymiany tego oleju między 50 000 a 80 000 kilometrów. W literaturze fachowej są one szacowane między 38 000 a 240 000 kilometrów. W przypadku wątpliwości lepiej wymienić olej za wcześnie niż za późno, aby uniknąć kosztownych napraw.

Oleje hydrauliczne można mieszać ze sobą, jeżeli wszystkie są odpowiednie dla danego typu samochodu. Zalecenie określonego oleju przez producenta samochodu obowiązuje bezwzględnie. Stosowanie innych produktów może ograniczyć sprawność układu kierowniczego, a tym samym mieć niekorzystny wpływ na bezpieczeństwo, stan techniczny pojazdu oraz powodować utratę gwarancji. Jeśli zalecenia fabryczne nie są znane, warto, wybierając oleje ATF, szukać przeznaczonych specjalnie przekładni kierowniczych ze wspomaganiem.

Układ hamulcowy zapewnia bezpieczeństwo kierowcy i pasażerom, dlatego warto regularnie wymieniać płyn hamulcowy i mieć pewność, że usunięty został całkowicie ten przepracowany z wodą i innymi zanieczyszczeniami. Woda w przewodach hamulcowych nie tylko zmniejsza skuteczność hamowania ze względu na obniżenie temperatury wrzenia, lecz również powoduje korodowanie metalowych elementów.

O ile przy wymianie niektórych części układu hamulcowego konieczna jest wymiana płynu hamulcowego, o tyle sama wymiana tegoż płynu nie oznacza konieczności wymiany innych elementów, jeżeli nie są uszkodzone lub zużyte.

Zużycie płynu chłodniczego, czyli utratę fizycznych jego właściwości, najłatwiej jest ustalić za pomocą refraktometru. Wbrew powszechnym przeświadczeniom, płyny chłodnicze można wzajemnie mieszać, ale tylko wtedy, gdy mają tę samą specyfikację. Można też je regenerować przez dodanie koncentratu. Wymieniać je trzeba, jeśli w układzie chłodzenia znajdują się zanieczyszczenia. Wówczas może zajść również konieczność zastosowania preparatu czyszczącego.

Andrzej Husiatyński

Total

Płyny eksploatacyjne

Nie ma możliwości łatwej regeneracji płynu hamulcowego, ponieważ chłonie on wilgoć, ulega utlenianiu i krakingowi, przez co traci swoje właściwości fizykochemiczne. Nie wystarczy także jego wymiana w zbiorniczku wyrównawczym, ponieważ w pobliżu zacisków hamulcowych, czyli tam, gdzie panuje najwyższa temperatura w czasie hamowania, dolewka nowego płynu nie dotrze. Dlatego prawidłowa procedura to spuszczenie całego płynu z układu, napełnienie układu nowym płynem i jego odpowietrzenie. Nie ma przy tym potrzeby wymieniać innych części układu. Wystarczy wymiana całego płynu z obowiązkowym odpowietrzaniem przy zaciskach hamulcowych.

Najważniejszym parametrem fizycznym płynu chłodzącego jest gęstość. Im większa gęstość, tym większe stężenie glikolu etylenowego w roztworze z wodą. Określenie gęstości wskazuje na temperaturę zamarzania i wrzenia płynu. Gęstość płynu można zmierzyć areometrem (mniej dokładnie) lub refraktometrem (bardziej precyzyjnie).

Płyn chłodzący składa się z trzech składników:

• glikolu etylenowego (zaledwie 2% płynów na rynku stosuje glikol propylenowy),
• inhibitorów korozji,
• wody.

Woda zapewnia chłodzenie silnika, zadaniem glikolu jest obniżenie temperatury zamarzania i podwyższenie temperatury wrzenia roztworu, a inhibitory korozji dbają o zabezpieczenie przed nią układu chłodzenia. Nie można stosować samego koncentratu (bez lub z małą ilością wody), ponieważ spowoduje to przegrzanie silnika.

Płyny na bazie tego samego glikolu są mieszalne ze sobą, ale mogą zawierać różne inhibitory korozji. Stosowane są ich dwa rodzaje:

• krzemianowe (niższej jakości, wymagające wymiany płynu co dwa lata);
• organiczne AOT (o trzykrotnie dłuższej żywotności).

Zmieszanie płynów zawierających różne inhibitory degraduje mieszaninę do niższej kategorii, co oznacza szybszą wymianę płynu.

Płyny te można regenerować przez dodanie koncentratu, o ile jest to koncentrat dokładnie tego płynu. Dodanie koncentratu poprawi wówczas parametry zamarzania i wrzenia oraz uzupełni inhibitory korozji. Nie można jednak dodać zbyt dużo koncentratu, ponieważ w płynie będzie zbyt mało wody, a to pogarsza chłodzenie silnika.

Płyn utracony z powodu awarii można doraźnie zastąpić wodą. Trzeba jednak pamiętać, że płyn chłodzący o dużej zawartości wody może szybciej zacząć wrzeć, dlatego po awaryjnym dolaniu wody silnik trzeba eksploatować delikatnie – zwłaszcza latem.

Tweet

Redakcja Miesięcznika Branżowego Autonaprawa