Na pytania związane z tą metodą odpowiada dr inż. Rafał Sosnowski – praktyk i teoretyk techniki motoryzacyjnej, prowadzący od prawie 30 lat specjalistyczny warsztat naprawy automatycznych skrzyń biegów.

Czy w ogóle należy wymieniać olej w automatycznych skrzyniach biegów?

Użytkownicy samochodów z automatycznymi skrzyniami biegów, a także mechanicy serwisujący ich pojazdy, często zadają mi to pytanie.

Kilka lat temu niektóre koncerny motoryzacyjne zaczęły promować zasadę "oleju na całe życie samochodu" w swych materiałach reklamowych, jak również w technicznych instrukcjach obsługi. Jest ona słuszna jedynie wtedy, gdy "życie samochodu" określamy na 120–150 tys. km jego przebiegu. Jeśli pojazd ma jeździć bezawaryjnie dłużej, trzeba regularnie wymieniać olej w jego skrzyni automatycznej.

Zajęcia teoretyczno-praktyczne na temat dynamicznej wymiany oleju zorganizowane przez specjalistów Liqui Moly i Mahle w firmie Sosnowski w Gdańsku

Nie oznacza to, oczywiście, że po przekroczeniu 150 tys. km skrzynia przestaje działać. Olej, którym napełniona jest automatyczna skrzynia biegów, podlega normalnym procesom starzenia i zanieczyszczania produktami współpracy elementów ciernych. Proces starzenia się oleju przyspieszają jego zwiększone obciążenia cieplne. Występują one podczas jazdy z wysokimi prędkościami na autostradach, w górach, z przyczepą, dużym bagażnikiem dachowym lub przeciążeniem ładunkiem, a także w intensywnym ruchu miejskim.

Operacja dynamicznej wymiany oleju w samochodzie z automatyczną skrzynią biegów

Choć normy temperatur pracy nie są przy tym przekraczane, olej, starzejąc się, traci swe pierwotne właściwości, więc z czasem nie spełnia wszystkich stawianych mu wymagań. Skrzynia ulega wówczas zdecydowanie przyspieszonemu zużyciu. Gdy temperatury dopuszczalne zostaną przekroczone, skrzynia w skrajnych przypadkach może nawet ulec natychmiastowej awarii. Nasza prawie 30-letnia warsztatowa praktyka dowodzi, iż "oleje na całe życie" przysparzają nam pracy i przychodów, ponieważ skrzynie się psują, a mit o ich bezobsługowości nie znajduje potwierdzenia.

Jak często należy wymieniać olej w automatach?

Jedne instrukcje obsługi pojazdów podają tu bardzo konkretne przebiegi, inne informują, że olej jest niewymienny. W tym samym typie skrzyni biegów montowanej w pojazdach różnych marek olej należy wymieniać u jednego producenta co 90 tys. km, a u drugiego jest on "niewymienny". Trudno więc o ogólną, jednoznaczną odpowiedź. Ja we wszystkich samochodach z klasycznymi automatami zalecam wymianę oleju co 60 tys. km. Można to jednak robić rzadziej albo częściej, zależnie od typu skrzyni biegów oraz jej stanu technicznego, stylu jazdy i warunków eksploatacji. W samochodach, w których warunki pracy skrzyni są ciężkie, olej należy wymieniać co 30 tys. km, a w samochodach "lekko pracujących" można ten okres wydłużyć do 90 tys. km.

Jakiego oleju powinno się używać do wymiany?

Musi to być produkt od sprawdzonego dostawcy i spełniający specyfikację producenta pojazdu. To jedna z ważniejszych zasad. Odradzam eksperymentowanie z olejami nieznanymi lub nieodpowiednimi pod względem specyfikacji – również wtedy, gdy teoretycznie przewyższają one normy podane przez producenta pojazdu. Może to bowiem powodować drobne lub większe niedomagania skrzyni, np. "twardą" lub zbyt "miękką" zmianę biegów, opóźnione ruszanie w przód lub w tył i dziwne odgłosy pracy. Takie są moje wieloletnie doświadczenia. Nie znaczy to, że każda skrzynia jest wrażliwa na typ oleju, bo są też takie skrzynie, do których możemy nalać przysłowiowego "oleju z pierwszego tłoczenia". Sugeruję jednak nie wywoływać wilka z lasu, bo może to drogo kosztować. No i uwaga na katalogi. Spotkałem się z wieloma błędami w katalogach. Więc stosujmy tylko sprawdzone dane!

Którą z metod wymiany oleju należy stosować?

Jeszcze kilka lat temu wszyscy stosowali jedną metodę, którą w skrócie można opisać następująco: odkręć korek spustowy, spuść olej, wymień filtr, nalej nowego oleju. Jednak później pojawiła się nowa metoda, zwana dynamiczną.

Różni się ona od dotychczasowej statycznej użyciem specjalnego urządzenia włączanego w obieg olejowy skrzyni biegów. Przy tej metodzie wymiana następuje w trakcie pracy silnika i skrzyni biegów. Pozwalamy, by pompa oleju skrzyni "wypchała" z niej cały olej, a w jego miejsce sukcesywnie wtłaczany jest olej świeży.

Zanieczyszczenia zawarte w zużytym oleju utrudniają prawidłową pracę precyzyjnych elementów automatycznej przekładni

Metoda statyczna zapewnia w większości wypadków wymianę 40 do 60% starego oleju, a cała reszta pozostaje w skrzyni biegów, przekładni hydrokinetycznej, która jest jej częścią składową, w chłodnicy oleju i w przewodach. Trudno wobec tego metodę statyczną nazywać wymianą. Jest to zaledwie wymiana częściowa lub dolewanie oleju. Użyłem wcześniej sformułowania "w większości wypadków", gdyż są starsze pojazdy, w których przekładni hydrokinetycznej został zaprojektowany korek spustowy oleju umożliwiający spuszczenie 80–90% oleju. Dlaczego tego zaprzestano?

Metodą statyczną wymienić można najwyżej 40 do 60% zużytego oleju znajdującego się w skrzyni

Trudno odpowiedzieć na tak postawione pytanie, ale warto zauważyć, że skrzynie biegów z takim korkiem spustowym cechowały się wyjątkową trwałością. Osobiście znam egzemplarze starszych mercedesów, które bez naprawy skrzyni biegów przejeżdżały 1 mln km!!! Czy dzisiaj jest to możliwe? Chyba nie i raczej na tym nie zależy producentom zainteresowanym sprzedażą nowych samochodów.

Odpowiedź na początkowe pytanie o metody wymiany jest prosta: pełne, czyli lepsze efekty daje zawsze metoda dynamiczna!

Czy do świeżego oleju trzeba dodawać detergenty i ulepszacze?

Nie spotkałem się z żadnymi wynikami oficjalnych badań skuteczności tych preparatów. Opieram się więc na własnych doświadczeniach. Jeśli chodzi o detergenty myjące skrzynie biegów, to oceniam je bardzo pozytywnie. Przy niewielkich problemach ze skrzynią biegów wynikających najczęściej z przycinania zaworów, niedrożności kanałów, płukanie z detergentem bardzo często poprawia pracę całego zespołu, ale trzeba jednoznacznie powiedzieć, że go nie naprawia w przypadku poważnego uszkodzenia. W takiej sytuacji efekt może być wręcz odwrotny, a to z powodu wypłukania zanieczyszczeń nieco uszczelniających zużyte gładzie.

Urządzenie do dynamicznej wymiany oleju w przekładniach automatycznych

Mycie, czyli czyszczenie automatycznej skrzyni, polega na dodaniu detergentu do oleju przetłaczanego za pomocą maszyny do dynamicznej wymiany i pozostawieniu go w obiegu przez ok. 10 minut. W tym czasie w pojeździe stojącym na podnośniku z uniesionymi kołami należy kolejno przełączać wszystkie biegi od 1 do najwyższego, a także bieg wsteczny oraz funkcje parking i neutral. Po procesie czyszczenia należy bezwzględnie i bezzwłocznie wymienić olej na nowy, usuwając w ten sposób detergent ze skrzyni.

Jeśli chodzi o ulepszacze, nie wyrobiłem sobie do tej pory zdecydowanej opinii. Znam przypadki, gdy po ich zastosowaniu praca skrzyni uległa poprawie, ale często nie można było zauważyć odczuwalnych efektów. Nie znam żadnych wiarygodnych i niezależnych badań potwierdzających lub negujących wpływ ulepszaczy na pracę skrzyni biegów. Temat jest więc otwarty, a ja osobiście chętnie wymienię się informacjami.

Na co zwracać uwagę przy wymianie dynamicznej?

Pierwsze i chyba najważniejsze: wymianę dynamiczną można zrobić za pomocą dwóch wiaderek, pompy oleju i dwóch ręcznych zaworów. Nie trzeba mieć do tego żadnych maszyn. Wystarczy nalać do jednego wiadra olej, podłączyć dwa węże i do roboty. Ale jak zwykle w takich przypadkach – niezbędna jest wiedza i doświadczenie, a poza tym praca dwóch osób. Według zasady wiaderka i pompy działają najprostsze urządzenia do dynamicznej wymiany oleju. Nowoczesne urządzenia o tym przeznaczeniu to automaty wyposażone w wiele zabezpieczeń i rozwiązań uniemożliwiających popełnianie obsługowych błędów.

Dobre urządzenie musi automatycznie rozpoznawać kierunek przepływu i zmieniać go odpowiednio, gdyż nawet mechanicy z dużym doświadczeniem nie zawsze wiedzą, z którego przewodu wypływa olej pod ciśnieniem, jeśli na skrzyni nie ma oznaczeń. W przypadku, gdy urządzenie nie posiada tej funkcji, konieczna staje się zamiana przewodów trwająca kilka minut, podczas których skrzynia nie może pracować na sucho!

Specjalne środki Liqui Moly przeznaczone do serwisowania automatycznych skrzyń biegów

W dobrym urządzeniu konieczne są dwie, a najlepiej trzy wagi, osobno do oleju zużytego, oleju świeżego i detergentu. Zapewnia to dokładność dozowania oleju i detergentu oraz uniemożliwia pracę skrzyni na sucho.

Pompa urządzenia musi posiadać płynną regulację wydajności, ponieważ wydajność pomp oleju w poszczególnych skrzyniach biegów jest różna, a obie te pompy (ze skrzyni i z urządzenia) powinny działać synchronicznie. Tylko pompa o zmiennej wydajności może spełniać ten warunek płynnie.

Zalecane jest wyposażenie urządzenia w czujnik temperatury oleju, ponieważ w niektórych skrzyniach biegów termostat uniemożliwia przepływ zbyt słabo rozgrzanego oleju. Urządzenia bez czujnika temperatury sygnalizują wówczas błąd braku przepływu lub błąd podłączenia, co w wielu przypadkach dezorientuje mechaników.

Urządzenie musi umożliwiać stosowanie wszystkich rodzajów olejów, od Dexron II po olej do skrzyń DSG. Olejów tych nie można ze sobą mieszać! W maszynie, w jej przewodach, w filtrze znajduje się, w zależności od typu maszyny, od 1,5 litra do 3 litrów oleju, które przed zmianą rodzaju tłoczonego produktu należy bezwzględnie usunąć. Dlatego maszyna musi dawać możliwość wewnętrznego płukania, aby po nim wlewać do skrzyni olej właściwy w 100%, a nie tylko w 60 czy 70%! Zbiorniki świeżego oleju też powinny być w miarę możliwości wymienne. Na uwagę zasługuje fakt, że niektórzy producenci olejów dostarczają oleje w 20-litrowych zbiornikach, które idealnie pasują do urządzenia ATX180. Nie trzeba oleju przelewać, a tym bardziej przepompowywać!

Dla łatwości obsługi wskazane jest, aby urządzenie pracowało w trybie w pełni automatycznym łącznie z automatycznym dozowaniem detergentu. Automatyczny start, automatyczna zamiana kierunku przepływu, automatyczne dozowanie detergentu, automatyczne zakończenie procesu – to wszystko umożliwia przeprowadzenie wymiany dynamicznej przez jednego mechanika, co oznacza oszczędność czasu i pieniędzy.

Ważna jest także funkcja przejścia urządzenia w tryb pracy bypass. Zdarzają się bowiem w czasie operacji wymiany dynamicznej przerwy w elektrycznym zasilaniu urządzenia. Wówczas olej ze skrzyni jest "wypompowywany", a świeży do niej nie napływa. Skrzynia zatem zaczyna pracować "na sucho". Zapobiega temu funkcja bypass, przy której ustawienie zaworów umożliwia swobodny przepływ oleju przez urządzenie.

Przy serwisowaniu skrzyń automatycznych pamiętać trzeba o jeszcze jednym szczególe. Otóż 1 litr oleju to nie 1 kilogram. Urządzenie waży olej, a nie mierzy jego objętości. Kupujemy w litrach, a maszyna podaje w kg i niekiedy trzeba się z tego tłumaczyć klientom. Urządzenie ATX180 automatycznie przelicza kilogramy na litry w zależności od typu oleju.

Publikacja przygotowana na podstawie materiałów Liqui Moly

Tweet

Artykuł sponsorowany