Usterki hamulców bębnowych

Fot. TEXTAR

Pomiar średnicy bębna hamulcowego. Po przetoczeniu o plus 0,5 mm względem średnicy nominalnej można stosować tylko szczęki nadwymiarowe

Te praktyczne zalecenia diagnostyczne, naprawcze i eksploatacyjne dotyczą głównie pojazdów użytkowych, w których takie hamulce spotyka się dziś częściej, lecz odnoszą się w pełni i do innych ich zastosowań.

Wadliwe działanie układu hamulcowego przejawia się zwykle jego zmniejszoną skutecznością, a także tendencją hamowanego samochodu lub przyczepy do niepożądanych zmian kierunku ruchu. Czasem jednak niemal identyczne objawy wywołane są całkiem innymi przyczynami, od których zawsze zacząć należy poszukiwanie trafnej diagnozy. Należy do nich przede wszystkim złe rozłożenie ładunku. Przeładowana strona lewa lub prawa, oś tylna lub przednia, albo środek ciężkości ładunku usytuowany za wysoko sprawiają, iż siły hamowania nie są dostatecznie wykorzystywane na poszczególnych kołach i osiach. Hamulce okazują się nie dość skuteczne też wówczas, gdy bębny są przeciążone termicznie na skutek długotrwałej pracy, bądź przekroczona została ogólna ładowność pojazdu, albo obu pojazdów w zespole.

	Zjawiska podobne, jak przy niesprawności hamulców powodować może również wadliwa geometria układu kierowniczego, zawieszenia lub nadmierne luzy w łożyskowaniu kół. W przypadku zespołów pojazdów ważne znaczenie ma zgodność efektywności hamowania pojazdu holującego oraz przyczepy lub naczepy. Gdy sprawność ta w obu wypadkach nawet odpowiada obowiązującym wymogom technicznym, lecz jest wyraźnie zróżnicowana, cały zespół może hamować niestabilnie. Dopiero po wyeliminowaniu tych ewentualnych przyczyn przystąpić można do diagnozowania samych układów hamulcowych. Zaniedbania obsługowe i naprawcze Zarówno w hydraulicznych, jak i pneumatycznych układach hamulcowych spadek ciśnienia w jednym z obwodów obniża skuteczność i zakłóca przebieg hamowania. Podobne skutki przynosi niewłaściwe ustawienie ręcznego regulatora ciśnienia sprężonego powietrza, wadliwe działanie systemu ABS (ALB), a także samoczynnego korektora hamowania kół tylnej osi reagującego na jej obciążenie oraz nieprawidłowe ustawienie zaworów regulacyjnych, bądź uszkodzone zawory sterujące lub hamulcowe. W układach hydraulicznych asymetrię działania powoduje też wyciek płynu w którymś z rozpieraczy szczęk. Wady samych elementów ciernych wynikają najczęściej z ich nadmiernego eksploatacyjnego zużycia i nieprofesjonalnych napraw, a znacznie rzadziej z ukrytych wad materiałowych, albo trudnych do przewidzenia awarii (powodowanych np. przedostaniem się obcych ciał do wnętrza bębnów). Typowe przykłady zaniedbań obsługowych to: zaawansowana korozja szczęk, zużyte osie obrotu szczęk, uszkodzone automatyczne regulatory ich ruchu jałowego, wytarte krzywki rozpieraczy pneumatycznych, zowalizowane bębny i pokryte obwodowymi rowkami ich powierzchnie robocze.
^{Sprężyny odciągające szczęk montuje się i demontuje specjalnym przyrządem}

^{Użycie narzędzia do obsługi poprzecznego mocowania szczęk}

^{Sposób montażu lub demontażu linki hamulca ręcznego specjalnymi kleszczami}

Jeśli bębnowe hamulce pojazdu były już wcześniej wymieniane lub naprawiane, nieprawidłowości mogły się też pojawić już na etapie doboru zastosowanych części zamiennych. Bębny, rozpieracze, szczęki i ich okładziny, jak również sprężyny i mechanizmy regulacyjne powinny być identyczne w obrębie jednej osi i wzajemnie kompatybilne na różnych osiach tego samego pojazdu. Konieczność właściwego doboru dotyczy także par ciernie współpracujących ze sobą materiałów, czyli użytych do wykonania bębnów i okładzin.

Błędy montażowe

Naprawiony hamulec bębnowy nie może działać prawidłowo, jeśli powierzchnia cierna jego bębna nie została dokładnie wyrównana i wygładzona na precyzyjnej wytaczarce, bez przekroczenia określonej przez producenta pojazdu maksymalnej średnicy naprawczej. Średnice te muszą być identyczne po obu stronach tej samej osi. Okładziny powinny prawidłowo przynitowane do szczęk (w kolejności od środka ku krańcom) za pomocą odpowiednich nitów, a następnie starannie dopasowane do bębnów metodą wytaczania, szlifowania i docierania. Dotyczy to także bębnów fabrycznie nowych, ponieważ okładziny do pojazdów użytkowych produkowane są z reguły jako nadwymiarowe.

Z powodu zróżnicowanych obciążeń szczęki tego samego hamulca nie są identyczne, na co trzeba zwrócić uwagę podczas ich montażu. Dla jednoznacznego ich przyporządkowania na rysunku w katalogu TMD przedstawiony jest zawsze hamulec lewy tylny.Do szkodliwej zamiany dojść może nawet przy prawidłowym montażu, jeśli osie przyczepy lub naczepy zostaną omyłkowo odwrócone o 180^o.

^{Przy zdemontowanych szczękach tłoczki w cylinderkach rozpieraczy muszą być zabezpieczone przed wypadaniem}

Prawidłowy i bezpieczny montaż

Przy zakładaniu lub wyjmowaniu sprężyn szczęk (odciągającej i mocującej) koniecznie jest używanie odpowiednich narzędzi specjalnych. Wszelkie metody zastępcze mogą bowiem skutkować zranieniem. Podobna zasada odnosi się do montażu i demontażu linki hamulca ręcznego w samochodach dostawczych z hamulcami hydraulicznymi. W tym przypadku ważne jest również stabilne zabezpieczenie cylinderka hydraulicznego rozpieracza przed wysunięciem się jego tłoczków. W trakcie każdej naprawy sprawdzić należy stan automatycznych regulatorów szczęk pod kątem ich ewentualnego zużycia lub uszkodzenia.


^{Sprawdzenia wymagają stopień zużycia i ewentualne uszkodzenia automatycznej regulacji szczęk}	^{Dla jednoznacznego przyporządkowania szczęk w katalogu z rysunkami TMD przedstawiany jest zawsze hamulec lewy tylny}

W celu prawidłowego osadzenia bębna, ochrony piasty koła przed uszkodzeniem i ogólnego bezpieczeństwa jazdy śruby lub nakrętki koła muszą być dokręcone zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu pod względem kolejności i momentu dokręcania. Przy użyciu klucza pneumatycznego koniecznie jest więc stosowanie ogranicznika momentu, a następnie dokręcenie wszystkich połączeń kluczem dynamometrycznym.

Podstawowym warunkiem każdej naprawy jest oczyszczenie wszystkich części, a następnie nasmarowanie miejsc wzajemnej współpracy elementów metalowych (osie obrotu szczęk, końcówki lub krzywki rozpieraczy np. pastą Textar CERA TEC®). Nie stosować pasty miedzianej, ani smarować ciernych regulatorów!


^{Przy dokręcaniu kół kluczem pneumatycznym ogranicznik momentu powinien być tak ustawiony, by umożliwić następnie precyzyjne dokręcenie kluczem dynamometrycznym}