Fot. ZF Services

Samochód stał się preferowanym środkiem transportu dla większości ludzi i podobnie jest w przypadku wakacyjnych wyjazdów. Ponad połowa z nas wybiera samochód nawet na krótkie urlopowe wyjazdy.

Dlatego warsztaty powinny zapewnić swym klientom wnikliwą kontrolę ich pojazdów przed sezonem wakacyjnym. Eksperci ZF Services zalecają, by dotyczyła ona w szczególności elementów zawieszeń, a zwłaszcza amortyzatorów i sprężyn. Stan zawieszenia ma bowiem bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo jazdy.

Niemieccy specjaliści szacują, że aż 15% samochodów osobowych jeżdżących po tamtejszych drogach ma niesprawne amortyzatory. W Polsce sytuacja wygląda zapewne dużo gorzej choćby z powodu średniego wieku pojazdów. W Niemczech wynosi on 8 lat, a w Polsce – 14. Do tego dochodzi stan dróg – zdecydowanie u nas gorszy.

Tymczasem większość kierowców odwleka moment wymiany amortyzatorów, ponieważ zużywają się one powoli i często w sposób nieodczuwalny, w odróżnieniu na przykład od opon. Wadliwe działanie zawieszenia zauważalne staje się dopiero w momencie awaryjnego hamowania lub nagłego omijania przeszkody. Dlatego eksperci ZF Services zalecają pierwszą kontrolę amortyzatorów po przejechaniu 80 tys. kilometrów, a każdą następną – co 20 tys. kilometrów. Krytyczny dla amortyzatorów jest przebieg rzędu 100 tys. kilometrów i czas ich użytkowania wynoszący 5–6 lat.

Skutki niesprawności

Amortyzatory należą do elementów zawieszenia narażonych na największe obciążenia. Ich wadliwe działanie może mieć poważne konsekwencje, gdyż droga hamowania na wyboistej nawierzchni może wydłużyć się nawet o ponad 14%. Pojazd ze zużytymi amortyzatorami, wyposażony w ABS, potrzebuje na hamowanie awaryjne od prędkości 80 km/h do całkowitego zatrzymania dystansu nawet o 5,5 metra dłuższego niż przy pełnej sprawności technicznej.

Ograniczone tłumienie amortyzatorów prowadzi też do gorszej stabilności auta na zakrętach, gdyż koła znacznie wcześniej tracą kontakt z nawierzchnią. Jest to szczególnie groźne na mokrej drodze przy ryzyku aquaplaningu.

Warto również pamiętać, że zużycie amortyzatorów może być mniej wyczuwalne w pojazdach wyposażonych w elektroniczne systemy wspomagające, takie jak ABS, ASR czy ESP. W rzeczywistości zagrożenia są identyczne, gdyż efektywność działania tych systemów w wyniku zużycia amortyzatorów staje się ograniczona.

Diagnostyka amortyzatorów

Rozpoznanie i usunięcie faktycznej przyczyny usterek i uszkodzeń tych podzespołów jest możliwe jedynie dzięki metodycznemu i konsekwentnemu postępowaniu. Dlatego należy unikać rozbierania od razu całego układu jezdnego, a skupić się na analizie uszkodzenia, demontażu uszkodzonych części i elementów z nimi sąsiadujących. Dokonując wymiany zużytego amortyzatora, należy pamiętać, że amortyzatory jednej osi powinny być identyczne, czyli też wymieniane jednocześnie. Należy zadbać również o przegląd i w razie potrzeby wymianę takich elementów towarzyszących, jak gniazda mocujące, odbojniki i osłony. Zużycie tych elementów może mieć taki sam wpływ na właściwości jezdne pojazdu, jak złe działanie samego amortyzatora.

Nieszczelność

Za jej przejaw uznaje się niekiedy błędnie śladową obecność oleju na korpusie amortyzatora. Pewne nieznaczne "pocenie się" jest w tym wypadku normalne, a nawet niezbędne do smarowania uszczelki tłoczyska. Cienka warstwa oleju na amortyzatorze pojawia się po zewnętrznej stronie smarowanej uszczelki wraz z każdym skokiem tłoka, gdyż jest zabierana przez tłoczysko z komory roboczej. Dopiero w przypadku, w którym na amortyzatorze występują znaczne ślady oleju, można mówić o uszkodzeniu uszczelki. Zużywa się ona na skutek długiego czasu eksploatacji, dużego obciążenia pojazdu oraz zabrudzeń. Jej uszkodzenie skutkuje utratą oleju i spadkiem siły tłumienia. Jednak wrażenie znacznego wycieku oleju stwarzają niekiedy obecne na amortyzatorze preparaty ochrony podwozia. Dla uniknięcia tego rodzaju omyłek należy zadbać o jak najszybsze usunięcie wszelkich preparatów konserwujących z powierzchni amortyzatorów.

Uszkodzenia tłoczyska

Usterka ta może wystąpić w wyniku silnego naprężenia amortyzatora w stanie zamontowanym i/lub przesunięcia punktów mocowania. Początkowa jej faza polega na lokalnym przetarciu ochronnej powłoki chromowej, a potem pojawiają się ubytki stalowego rdzenia tłoczyska. W rezultacie następuje zużycie uszczelki i prowadnicy tłoczyska, a przez to – utrata oleju i skuteczności działania. Aby zapobiec uszkodzeniom tego typu należy amortyzatory dokręcać zawsze dopiero po postawieniu pojazdu na kołach.

Stan gniazd mocujących i odbojników wpływa na właściwości jezdne tak samo jak działanie amortyzatora

Przytrzymywanie tłoczyska podczas montażu za pomocą niewłaściwego narzędzia może również powodować uszkodzenie jego powierzchni. Chropowate tłoczysko rozrywa uszczelkę i powoduje utratę oleju. Do montażu amortyzatorów należy więc stosować wyłącznie specjalne narzędzie przytrzymujące.

Hałaśliwa praca amortyzatora

Odgłosy podczas pracy amortyzatorów nie muszą wskazywać na ich uszkodzenie. Dla właściwej oceny ewentualnej usterki należy sprawdzić: stan innych części zawieszenia, a zwłaszcza gumy stabilizatorów, kapturki amortyzatorów, a czasami także... przedmioty przemieszczające się w bagażniku.

Zużyte lub wybite gumowe elementy mocujące końce amortyzatora też mogą być źródłem anormalnych odgłosów spowodowanych w tym przypadku uszkodzeniem części przez długą ich eksploatację lub zużycie ścierne, a w pojazdach ciężarowych – także nieprawidłowym wypoziomowaniem sprężyn pneumatycznych.

Pominięcie kapturka ochronnego przy montażu amortyzatora bywa przyczyną hałasliwej pracy zawieszenia

Przyczyną odgłosów w okolicy mocowania amortyzatora może być także luz między tuleją a śrubą mocującą. Jest to najczęściej skutek niedostatecznego momentu dokręcania. Ta sama przyczyna powoduje przeważnie stuki w kolumnach McPhersona. Luzy w zamocowaniach trzpieniowych lub zbytnie naprężenia ich części gumowych powstają również z powodu niewłaściwego momentu dokręcania albo nieprawidłowej kolejności montażu.

Niepokojące syczenie amortyzatorów podczas ich pracy, słyszalne zwłaszcza w kabinach samochodów dostawczych, wynika zazwyczaj z braku pominiętego podczas montażu kapturka ochronnego.

Uszkodzenia awaryjne

Powstają w wyniku kolizji drogowych lub poważnych błędów montażowych przy naprawach zawieszeń. W pierwszym przypadku uszkodzeniu ulegają przeważnie zamocowania amortyzatorów, a w drugim następuje odkształcenie ich geometrycznych kształtów. Oba te rodzaje awarii często doprowadzają do zablokowania amortyzatora, a dokładnie – jego tłoczyska w prowadnicy. Zablokowanie części odboju pomiędzy uszczelką a tłoczyskiem sprawia, że amortyzator ulega rozszczelnieniu.

Przy dużym naprężeniu podczas wypadku drogowego lub przy zbyt silnym dokręceniu nakrętki mocującej dochodzi czasem do urwania zamocowania trzpieniowego. Dlatego podczas montażu można ograniczyć ryzyko takiego zdarzenia, nie stosując wkrętaka udarowego i przestrzegając zalecanych momentów dokręcania.

Wyczuwalnie ograniczone i jednocześnie głośne działanie amortyzatora często wynika z uszkodzenia odboju bądź też jego braku, na przykład po wypadku drogowym. Amortyzator przejmuje wówczas funkcję odboju, przez co jest przeciążony, a jego działanie – ograniczone. Takie samo uszkodzenie może wyniknąć z nieprawidłowej regulacji sprężyn pneumatycznych lub przeciążenia podczas ekstremalnej eksploatacji na złej nawierzchni.

Inne problemy

Przy większości usterek układu jezdnego uszkodzone są również inne elementy albo to właśnie one są główną przyczyną usterki. Dlatego przy wymianie amortyzatora należy wymienić również łożysko kolumny McPhersona oraz odbój i mieszek ochronny.

Zużycie kolumny McPhersona oraz uszkodzenie jej odbojów może wynikać z naturalnego starzenia, przeciążeń powodujących osiadanie i pęknięcia, zużycia łożyska kulkowego w kolumnie na skutek zanieczyszczeń. Może również być efektem nieprawidłowego montażu wspomnianych części. Wszystkie te usterki zmniejszają precyzję prowadzenia koła oraz utrudniają optymalny kontakt opony z nawierzchnią. To z kolei może mieć wpływ na bezpieczeństwo poprzez wydłużenie drogi hamowania.

Tweet

Grzegorz Fedorowicz
ekspert ZF Aftermarket