Fot. Waeco, Ecotechnics,

Sprzęt do obsługi urządzeń klimatyzacyjnych

Samochodowe instalacje klimatyzacyjne powinny być profesjonalnie diagnozowane i serwisowane raz do roku – bez względu na subiektywną ocenę prawidłowości ich działania przez użytkownika.

Nawet przy idealnym stanie technicznym układu klimatyzacyjnego do jego wnętrza przedostają się minimalne ilości pary wodnej, absorbowane przez higroskopijny czynnik roboczy. Funkcjonowanie klimatyzacji ulega pogorszeniu, gdy przekroczony zostanie dopuszczalny poziom stężenia wody w czynniku, wymagającym wówczas regeneracji, czyli osuszenia i ewentualnego uzupełnienia stanu. Konieczna jest także okresowa wymiana filtra powietrza, oleju smarującego sprężarkę klimatyzatora oraz dezynfekcja obiegu powietrza, w którym osadzają się zwykle rozmaite kultury grzybów i bakterii, niekorzystnych z reguły dla ludzkiego zdrowia i poczucia komfortu.

Diagnozowanie

Pierwszą czynnością diagnostyczną, poprzedzającą obsługę lub naprawę samochodowego urządzenia klimatyzacyjnego, musi być zawsze kontrola szczelności przewodów i ich połączeń, za pomocą lampy emitującej promieniowanie ultrafioletowe. W jej świetle stają się widoczne wszystkie miejsca nieszczelności, ponieważ wraz z czynnikiem roboczym ulatnia się tam zawarty w nim barwnik UV. Badanie trzeba przeprowadzać w specjalnych okularach, chroniących wzrok przed tym rodzajem promieniowania. Wszystkie nieszczelności należy oznaczyć, by dokonać potem odpowiedniej ich naprawy.

Do sprawdzenia wydajności układu używa się elektronicznych termometrów z sondami, pozwalającymi mierzyć temperaturę powietrza na wlocie i wylocie klimatyzatora, a także temperatury części metalowych na wejściu i wyjściu skraplacza. Jeśli uzyskane różnice temperatur nie odpowiadają danym fabrycznym, konieczny staje się pomiar ciśnień w wysoko- i niskociśnieniowej części obiegu czynnika. Służą do tego specjalne manometry podłączane do gwintowanych złącz serwisowych urządzenia klimatyzacyjnego. Niedostateczne ciśnienia w obu częściach obiegu świadczą o zbyt małej ilości czynnika w obiegu lub wadliwej pracy sprężarki, której przyczyną może być ślizgający się pasek napędowy, uszkodzenie sprzęgła elektromagnetycznego albo silnika elektrycznego (przy takim rodzaju napędu). Gdy te ewentualne przyczyny zostaną wyeliminowane, uszkodzenie dotyczy samej sprężarki i może być usunięte tylko przez jej wymianę.

Rys.: Prosty termometr cyfrowy do pomiaru temperatur części metalowych

^{Rys.: Uniwersalny termometr elektroniczny mierzący również temperatuty powietrza}

Ze zbyt wysokim ciśnieniem w obu częściach obiegu mamy do czynienia wówczas, gdy przy sprawnej sprężarce źle funkcjonuje osuszacz lub zawór dozujący klimatyzatora, co również wymaga wymiany tych części.

Mała wydajność klimatyzacji przy w pełni sprawnym obiegu chłodzącym wynika przeważnie z utraty drożności kanałów powietrznych, zanieczyszczenia filtra lub uszkodzenia dmuchawy. Do identyfikacji tego rodzaju usterek służą elektroniczne testery przepływu powietrza.

Rys.: Przyrząd do identyfikacji rodzaju czynnika chłodniczego w układzie	Rys.: Tester temperatur i ciśnień występujących w obiegu czynnika chłodniczego

Diagnostyka nowszych klimatyzatorów jest znacznie prostsza od wyżej opisanej dzięki stosowanym w nich sterownikom mikroprocesorowym z funkcją samodiagnozy. Usterki zapisane w pamięci procesora mogą być potem odczytywane przez uniwersalne czytniki kodów.

Agregaty obsługowe

Rozróżnia się trzy rodzaje tych urządzeń: manualne, półautomatyczne i automatyczne. Różnice dotyczą sposobu ich obsługi oraz wydajności wykonywanej przez nie pracy, natomiast zakres dostępnych funkcji musi być dla nich wspólny, a wersje automatyczne i półautomatyczne powinny także umożliwiać manualny tryb obsługi, niezbędny przy zadaniach niestandardowych, np. podczas naprawy klimatyzatorów.

Podstawowymi częściami każdego z tych urządzeń są:

• butla wewnętrzna na czynnik chłodniczy (jej pojemność musi być dostosowana do wielkości obsługiwanych klimatyzatorów – od 10 do 20 kg dla samochodów osobowych, dostawczych i ciężarowych, od 20 do 40 kg dla autobusów) [10];
• elektroniczna waga umożliwiająca precyzyjne mierzenie ilości czynnika wprowadzanego do butli wewnętrznej lub z niej pobieranego;
• zespół filtrów separujących olej i wodę podczas regeneracji czynnika [8];
• elektrycznie napędzana pompa podciśnieniowa do odsysania czynnika z układów w pojazdach
  (także w trakcie ich przepłukiwania) [12];
• dozowniki oleju i środka barwiącego [4];
• zbiorniki oleju zużytego i świeżego;
• waga elektroniczna do pomiarów ilości oleju odzyskiwanego i wprowadzanego do układu w pojeździe;
• termometry i manometry do sprawdzania temperatur i ciśnień w różnych częściach obiegu klimatyzatora [6];
• przewody elastyczne (czerwone, oznaczone HP – do wysokociśnieniowej części obiegu, niebieskie, oznaczone LP – do części niskociśnieniowej), wyposażone w szybkozłączki i adaptery do zaworów obsługowych klimatyzatora [5];
• zawory wysokiego i niskiego ciśnienia na króćcach do przyłączania odpowiednich węży;
• panel sterowania z czytnikiem ciekłokrystalicznym [1, 7, 9];
• włącznik główny i kabel zasilający 230V.

^{Rys.: Agregat do obsługi klimatyzatorów samochodowych (opis części w tekście)}

W urządzeniach automatycznych wszystkie funkcje potrzebne podczas cyklicznej obsługi urządzeń w pojazdach sterowane są elektrozaworami uruchamianymi procesorem według kodowanego programu, wprowadzanego ręcznie za pomocą alfanumerycznej klawiatury lub przywoływanego z systemowej bazy danych urządzenia [3].

W agregatach półautomatycznych ręcznie steruje się tylko wprowadzaniem do układu świeżego oleju i środka zabarwiającego się w promieniach UV. Pozostałe operacje są wykonywane automatycznie.

W standardowym lub opcjonalnym wyposażeniu urządzeń półautomatycznych i automatycznych spotyka się także drukarki do sporządzania protokołów obsługi [2].

Wszystkie współczesne agregaty obsługowe przystosowane są wyłącznie do czynnika R134a. Użycie lub domieszka innego rodzaju czynnika chłodniczego grożą poważnym uszkodzeniem klimatyzatora oraz samego agregatu.

Typowa automatyczna procedura obsługowa

Przed rozpoczęciem właściwej pracy agregatu trzeba jego butlę wewnętrzną napełnić częściowo ciekłym czynnikiem chłodniczym. Jest on dostarczany do warsztatów w większych butlach transportowych i następnie przelewany do urządzeń obsługowych za pomocą odpowiednich armatur. Butla transportowa powinna być przy tym obrócona zaworem w dół, by czynnik mógł swobodnie spływać do butli wewnętrznej. Butli wewnętrznych nie należy wymieniać bez wyraźnej potrzeby, ponieważ wiąże się z tym konieczność ponownego tarowania wagi.

^{Rys.: Bazy danych dla urządzeń obsługowych: z lewej – elektroniczna z rysunkami instruktażowymi,
z prawej – drukowana z samymi kodami klimatyzatorów}

Następnie, po ustawieniu i zahamowaniu agregatu na poziomym podłożu, należy włączyć zasilanie elektryczne i połączyć odpowiednimi wężami agregat z klimatyzatorem oraz otworzyć zawory szybkozłączek. Na czytniku wyświetli się masa pustej butli wewnętrznej, a potem – zalecana masa czynnika chłodzącego, jaką trzeba przelać z zewnętrznej butli transportowej. Jeśli połączenie między butlami wykonane jest prawidłowo, proces napełniania zrealizowany zostanie automatycznie i nastąpi zamknięcie zaworu odcinającego. Połączenie napełniające można wówczas zdemontować.

Kolejną czynnością jest wybór trybu pracy agregatu. Manualny wybieramy, napełniając klimatyzator po przeprowadzonej naprawie, automatyczny zaś – przy zwykłym cyklicznym serwisowaniu. Do uruchomienia trybu automatycznego niezbędne jest wprowadzenie kodu obsługiwanego modelu klimatyzatora (na podstawie serwisowej dokumentacji samochodu) lub przywołanie go z bazy danych według marki, modelu i wersji pojazdu.

Przy pracy automatycznej urządzenie rozpoczyna odsysanie zużytego czynnika z pojazdu poprzez zespół filtrów do butli wewnętrznej, której masa na skutek tego odpowiednio wzrasta. Odzyskany olej trafia do właściwego zbiornika, a odpowiednia porcja oleju świeżego zostaje wtryśnięta do obiegu klimatyzatora. Potem układ zostaje napełniony czynnikiem zregenerowanym, uzupełnionym przez czynnik świeży, z dodatkiem barwnika UV. W pojazdach wyposażonych tylko w złącze obsługowe niskiego ciśnienia należy przed uruchomieniem napełniania włączyć klimatyzator, ustawiwszy temperaturę na maksimum i dmuchawę na najwyższy bieg. Wszystkim fazom towarzyszą odpowiednie komunikaty na wyświetlaczu, przedstawiające rodzaj aktualnie wykonywanej czynności i jej parametry, takie jak masa czynnika i oleju, wartości ciśnienia, czas odsysania/napełniania. Sygnalizowane są również wszelkie nieprawidłowości, np. zbyt mała ilość czynnika w butli wewnętrznej, negatywny wynik automatycznego testu szczelności obiegu itp. Jeśli wszystko przebiega pomyślnie, na koniec zostaje tylko zamknąć zawory i odłączyć węże (lub pojedynczy wąż) od króćców serwisowych klimatyzatora.

Rys.: Butla transportowa czynnika chłodniczego

Rys.: Końcówki przyłączeniowe do króćców serwisowych (czerwone – wysokociśnieniowe, niebieskie – niskociśnieniowe)

Podstawowe zasady BHP

Dla prawidłowej i bezpiecznej eksploatacji urządzenia obsługowego jego użytkownik powinien zawsze postępować zgodnie z zaleceniami instrukcji producenta.

Przy wszelkich pracach z czynnikiem chłodzącym obowiązuje korzystanie z rękawic i okularów ochronnych. Unikać też należy bezpośredniego kontaktu ciekłego czynnika ze skórą, oczami i drogami oddechowymi. Jeśli dojdzie do skażenia, skórę lub oczy trzeba niezwłocznie przemyć dużą ilością wody przez ok. 15 minut, a potem poddać się kontroli lekarskiej.

Przed ostatecznym połączeniem węży agregatu z instalacją klimatyzacyjną w pojeździe wszystkie zawory muszą być całkowicie zamknięte.

Butle z czynnikiem chłodniczym muszą mieć aktualne atesty dopuszczające je do eksploatacji.

Podczas wszelkich prac naprawczych nie wolno dopuszczać do otwarcia (rozłączenia) obiegu napełnionego czynnikiem chłodniczym. Czynnik R134a jest bezwonny i bezbarwny, a przy tym cięższy od powietrza, więc ma właściwość niebezpiecznego zalegania w dolnych partiach źle przewietrzanych pomieszczeń i w kanałach warsztatowych.

Niedopuszczalne jest używanie sprężonego powietrza do przedmuchiwania lub sprawdzania szczelności zarówno urządzeń obsługowych, jak i układów klimatyzacyjnych w pojazdach, ponieważ resztki czynnika R134a są w połączeniu z powietrzem łatwopalne lub nawet wybuchowe. Z tych samych powodów groźne mogą być kontakty tegoż czynnika z otwartym ogniem, iskrami lub żarem tytoniowym.

Agregat obsługowy powinien być podczas pracy ustawiony stabilnie (zablokowane kółka) i dokładnie wypoziomowany. Jego przemieszczanie w obrębie warsztatu powinno odbywać się zawsze w pozycji pionowej.

Agregaty obsługowe, w tym także w pełni automatyczne, muszą być podczas pracy stale nadzorowane. 

Tweet

Redakcja Miesięcznika Branżowego Autonaprawa