24-godzinny wyścig Le Mans

fot. archiwum

Historyczna fotografia z lat dwudziestych ubiegłego wieku

We wczesnych latach dwudziestych ubiegłego wieku wyścigi samochodowe Grand Prix były najpopularniejszą formą sportów motorowych. Widok pędzących samochodów wykraczał poza standardowe wyobrażenie o tym, jak szybko może jechać pojazd silnikowy, co zachwycało widzów i działało mobilizująco na producentów. Le Mans miał większe ambicje - ten ultramaraton (pierwotnie pomyślany jako poligon doświadczalny dla samochodów) stanowił morderczy, długodystansowy test wytrzymałościowy. Uświadamiał on konstruktorom, że powinni myśleć nie tylko o szybkości. Pojazdy powinny być przede wszystkim wytrzymałe, niezawodne i trwałe.

Trasa o długości 10,7 mili (czyli 13,626 km) to nie tylko tor, ale również odcinki zamkniętych na czas wyścigu dróg publicznych i ulic miasta Le Mans, na których organizatorzy co roku montują i demontują bariery ochronne. Podzielona na kilka sekcji trasa zaczyna się od Indianapolis, skąd startuje wyścig, prowadzi do Arnage, a dalej do dodanego w 1972 r. Zakrętu Porsche. Następne są Szykany Forda, powstałe w 1968 r. dla zapewnienia bezpieczeństwa w boksach, a ich celem było spowolnienie ruchu w rejonie pitstopu. Tam, gdzie szykany przechodzą w Tertre Rouge, most Dunlopa wygina się łukiem ponad torem. Kolejny odcinek o nazwie Hunaudières prowadzi do zakrętu Mulsanne i stanowi długą prostą, na której kierowcy mogli podkręcać swoje silniki do najwyższych obrotów, bijąc rekordy prędkości.

Tor Le Mans, znany również jako Circuit de Sarthe przez lata podlegał licznym, choć niewielkim modyfikacjom. Największą wprowadzono w 1990 roku, po tym, jak FIA zadekretowała, że nie będzie już sankcjonować żadnego toru, którego prosty odcinek jest dłuższy niż 2 km. Spełnienie tegoć warunku wymagało wprowadzenia dwóch szykan na 6-kilometrowej prostej HunaudiÈres

Regulamin Le Mans dotyczy zarówno pojazdów, jak i kierowców. Samochody podzielone są na dwie kategorie: nieseryjne, zwane prototypami (LMP), i seryjne (GT) z kilkoma dalszymi podklasami. Najwyższa z nich – LMP1 – definiuje zamknięty samochód wyścigowy, nie wymagający homologacji ani produkcji seryjnej. Kierowców klasyfikuje się według poziomu doświadczenia od „Platynowego” do „Brązowego” i wolno im startować tylko w tych konkurencjach, do których uprawniają ich kwalifikacje. Pierwotnie nie istniały żadne reguły dotyczące liczby kierowców ani czasu, w którym mogli jeździć. Chociaż prawie wszystkie zespoły we wczesnych dziesięcioleciach korzystały z dwóch kierowców, niektórzy próbowali rozegrać wyścig w pojedynkę. W latach osiemdziesiątych postanowiono, że każdy samochód musi prowadzić co najmniej trzech kierowców. Limitowany jest czas, który każdy z nich może spędzić za kierownicą.
Dawniej, przed startem, kierowcy stali w pewnej odległości od swoich samochodów i po sygnale ruszali do nich biegiem. Pod koniec lat sześćdziesiątych zmieniono i ten zwyczaj, gdyż uznano go za niebezpieczny. Obecnie siedzą w samochodach ze zgaszonymi silnikami i przypięci pasami czekają na sygnał startu.

Samochody w ciągu 24 godzin pokonują nieco ponad 5 000 kilometrów średnio w 367-370 okrążeniach. Aby wygrać, trzeba tych okrążeń wykonać najwięcej, a przy ich równej liczbie o zwycięstwie decyduje czas przejazdu.
Pierwszy wyścig Le Mans zorganizował Automobile Club de l’Ouest w 1923 roku. Wczesne wyścigi zdominowali francuscy, brytyjscy i włoscy kierowcy, a czołowymi markami były: Bugatti, Bentley i Alfa Romeo.

Renault Alpine A443 z 1978 roku (z lewej) i Peugeot 905 z 1993 roku

Audi R8 i Mazda 787B – jedyny zwycięzca Le Mans z silnikiem rotacyjnym Wankla

Przez lata wielu producentom udało się odnosić zwycięstwa w ogólnej klasyfikacji, a jeszcze więcej wygrywało w poszczególnych klasach. Marką odnoszącą największe sukcesy w historii wyścigu jest Porsche, które 19 razy tryumfowało w klasyfikacji generalnej, w tym siedem razy z rzędu w latach 1981-1987. Audi z trzynastoma zwycięstwami jest drugie, a Ferrari z dziewięcioma (w tym również sześcioma z rzędu od 1960 do 1965) – trzecie. Jaguar ma na swoim koncie siedem zwycięstw, podczas gdy Bentley, Alfa Romeo i Ford wygrali po cztery wyścigi z rzędu. W 2018 roku hybrydowa Toyota została drugą nagrodzoną japońską marką, po Mazdzie – jedynym zwycięzcą z silnikiem rotacyjnym. W klasyfikacji klasowej Porsche zwyciężył 107 razy, Ferrari – 37, a Aston Martin, Audi i Chevrolet – po 14.
Najsłynniejszym kierowcą okazał się Duńczyk Tom Kristensen z dziewięcioma zwycięstwami w latach 1997-2013, w tym sześcioma z rzędu. Woolf Barnato, A.J. Foyt, Nico Hülkenberg i Fernando Alonso są jedynymi kierowcami, którzy wygrali wszystkie wyścigi Le Mans, jeśli brali w nich udział. Graham Hill, również jako jedyny w historii, zdobył tak zwaną Potrójną Koronę Motorsport, wygrywając Indianapolis 500, Monako Grand Prix i 24-godzinny wyścig Le Mans.
Jedną z najsłynniejszych bitew w historii wyścigów była rywalizacja amerykańskiego Forda z Ferrari. Gdy Enzo Ferrari publicznie upokorzył Henry’ego Forda II, wycofując się z wcześniejszej umowy sprzedaży swojej firmy, ten zapałał przemożną chęcią odwetu. Przeznaczył 10 milonów dolarów na realizację własnego programu wyścigowego, by dumnego Włocha uderzyć tam, gdzie go najbardziej zaboli, czyli w sport motorowy. W efekcie amerykańska firma po raz pierwszy nie tylko wygrała europejski wyścig, ale strąciła z podium 6-krotnego wówczas mistrza i wyeliminowała go z trzech pierwszych miejsc w klasyfikacji.
Wyścigi przyczyniły się do powstania wielu innowacji w konstrukcji pojazdów. I choć ich wprowadzenie podyktowane było przepisami albo chęcią przechytrzenia konkurentów, część znalazła później zastosowanie w seryjnie produkowanych samochodach.
Le Mans było też świadkiem wielu śmiertelnych wypadków. Największy z nich miał miejsce w 1955 roku, kiedy po kraksie jeden z bolidów wpadł w trybuny. Zginęło wtedy 83 widzów i kierowca Pierre Levegh.