Oleje do automatycznych skrzyń przekładniowych

Fot. Total

Automatyczne skrzynie biegów są dziś standardem, bez którego trudno wyobrazić sobie niektóre modele samochodów. Z uwagi na rozwój hybryd, samochodów elektrycznych oraz pojazdów autonomicznych skrzynie automatyczne będą zyskiwać coraz większą rynkową przewagę nad ich manualnymi odpowiednikami.

Klasyczne automatyczne skrzynie biegów

Skrzynie te odznaczają się komfortową i płynną zmianą przełożeń, możliwością przenoszenia wysokich momentów obrotowych oraz nieco niższą sprawnością od skrzyń ręcznych, a co za tym idzie – wyższym zużyciem paliwa. Cechy te wynikają z ich specyficznej konstrukcji. Elementem łączącym silnik z przekładnią jest sprzęgło hydrokinetyczne, zapewniające płynne ruszanie i możliwość jazdy na „półsprzęgle”. Brak mechanicznego połączenia zabezpiecza skrzynię przed przeciążeniem.

Do realizacji różnych przełożeń służą przekładnie planetarne wraz z mechanizmem sterującym. Zestaw składa się ze sprzęgieł wielopłytkowych i mokrych hamulców.

Producent skrzyni określa wymagania dotyczące środków smarnych i ich lepkość – niższą niż w przypadku skrzyń manualnych, co ma ograniczyć straty hydrauliczne. Oleje te zawierają również pakiety dodatków w postaci modyfikatorów tarcia.

Modyfikatory działają lokalnie w okolicach mechanizmu sterującego zmianą biegów i w punktach styku z płytkami ciernymi mokrych sprzęgieł, przez co zapewniają wysoki współczynnik tarcia statycznego dla uniknięcia poślizgów. Z kolei wysoki współczynnik tarcia dynamicznego w okolicach hamulców umożliwia szybką zmianę biegów. W zależności od producenta olej w automatycznej skrzyni biegów wymienia się między 60 000 a 150 000 km przebiegu. Przykładami produktów typu ATF (ang. Automatic Transmission Fluid), przeznaczonych do tego typu przekładni, są oleje Total Fluidmatic MV LV, Fluide XLD FE czy Fluide G3.

Zautomatyzowane skrzynie biegów

Skrzynie te od strony mechanicznej stanowią typowe przekładnie manualne z dołożonym układem pracy sprzęgła i mechanizmem zmiany biegów. Z punktu widzenia użytkownika niewiele się różnią od klasycznych skrzyń automatycznych – podobny jest lewarek zmiany trybu jazdy, a pojazd pozbawiony jest pedału sprzęgła. Okazują się jednak mniej komfortowe w eksploatacji. Użytkownicy często narzekają na ich „twardą” pracę oraz konieczność łagodnego traktowania.

Do smarowania wymagają takich samych produktów, jak skrzynie manualne, dlatego przy doborze oleju trzeba się upewnić, w jaki typ skrzyni został wyposażony serwisowany pojazd. Informację tę najłatwiej uzyskać w ASO danej marki podając numer VIN.

Dwusprzęgłowe skrzynie biegów DTC

Skrzynia DTC (ang. Dual Clutch Transmission) stanowi ciekawy typ przekładni, szczególnie popularny w takich koncernach, jak: VW, Audi, Ford czy Porsche. Dla kierowcy jest to skrzynia automatyczna (brak pedału sprzęgła, lewarek zmiany biegów jak w „automacie”), jednak pod wzgledem konstrukcyjnym są to dwie skrzynie zautomatyzowane zamknięte w jednej obudowie. Pierwsza odpowiada za biegi parzyste, a druga – za nieparzyste. Dwa sprzęgła i odpowiedni układ sterowania zapewniają załączanie poszczególnych przełożeń i przełączanie między skrzyniami. Dzięki temu zmiana biegów odbywa się błyskawicznie, a zużycie paliwa jest znacząco niższe.

Produkty zalecane w przypadku skrzyń dwusprzęgłowych zależą od typu zastosowanych sprzęgieł: skrzynie z suchymi sprzęgłami stawiają olejom podobne wymagania, jak ręczne skrzynie biegów, natomiast skrzynie z mokrymi sprzęgłami muszą mieć specjalny środek smarny, zapewniający odpowiednie właściwości cierne.

Okresy między wymianami zależą od producenta i rodzaju zastosowanych sprzęgieł. Dla mokrych wynoszą od 60 000 km, w suchych oleju nie wymienia się.

Przykładem oleju do skrzyń DCT z mokrymi sprzęgłami jest produkt Total Fluidmatic DCT MV, nadający się do skrzyń: VW DSG, Porsche PDK, BMW DTC, przekładni koncernu PSA oraz Mercedes-Benz.

Bezstopniowe skrzynie biegów CVT

Skrzynie CTV (ang. Continously Variable Transmission) składają się z pary kół stożkowych połączonych łańcuchem lub paskiem, które dzięki układowi hydraulicznemu i odpowiedniemu sterowaniu zapewniają teoretycznie nieskończenie wiele przełożeń. W rozwiązaniu tym moment obrotowy przekazywany jest na koła bez przerw potrzebnych na zmianę przełożeń, a dobór odpowiedniego biegu następuje niezależnie od prędkości i obciążenia pojazdu. Do zalet skrzyni CVT należy oszczędność w zużyciu paliwa w porównaniu z klasycznymi automatami, a do nielicznych wad – niecodzienne odczucia z jazdy (na przykład podczas przyspieszania obroty silnika mogą się nie zmieniać).

Oleje zalecane do tego typu skrzyń powinny być wymieniane po przebiegu 60 000 – 120 000 km. Muszą one zapewniać odpowiednie właściwości cierne, kompatybilność z szeroką gamą materiałów oraz dobre zabezpieczenie przeciwzużyciowe kół stożkowych i łańcucha lub metalowego paska.

Jak widać, typ stosowanego oleju przekładniowego i zalecane okresy między wymianami zależą od konkretnych producentów i rodzaju zastosowanej skrzyni biegów. Dobierając olej, trzeba mieć pewność, z jakim typem przekładni ma się do czynienia, gdyż „z zewnątrz” mogą się one nie różnić. Informację o typie skrzyni uzyskuje się po numerze VIN, a interwały wymiany oleju zawarte są w instrukcji obsługi pojazdu.